بعضي طبيعي گوجلره ماليك اولان، كؤتو و خبيث روحلاري قووان، خسته‌لره شفا وئريب ياخشيلاشديران، توركلرده »اوتاچي« آدلانان كؤنوللو حكيملرله برابر دگرده و شخصيت‌ده اولان كيمسه‌دير. شامان، يئر ايله گؤي آراسيندا اولان گوجو تمثيل ائدر.شامان اولا بيلمك اوچون اؤنجه شخص‌ده روحو تمركز لشديرمه گوجو لازيمدير. بعضيلري دوققوز ياشيندا، بعضيلري يئددي ياشيندا روحلارلا تئله پاتي (اوزاقدان اوزاقا علاقه) قورارلار. بو دوروم اوچ ياشيندان يئددي ياشنيا قدر دوام ائده‌بيلر و زامان زامان نوبته گيررلر بو زامان ايچينده اونلار بوتون گوناهلاردان قورونمالي و چكينمه‌لي ديرلر. بو سوره‌ده شامان اولاجاق شخص هله شامانليق ائتمز. بالنيز كاهين ليك يئرلرينه گئت ـ گل ائدرلر. تورك قبيله‌لرينده بو شخصه »قام« دئييلير. گرچك قاملار دونياليغا دوشگون اولمازلار. قاملار حقينده سؤيله‌نن‌لره گؤره، حقيقي و گرچك قاملار عؤمور بويو يوخسول اولماغا محكومدورلار. اؤزلري‌ده بونا اينانيب‌لارا. شامانيست‌لرين اينانجلارينا گؤره شامان يا قام تانريلار و روحلارلا اينسانلار آراسيندا آراچيليق ائتمك گوجونه صاحيب اولان اينساندير. قاملار كيچيك و اهميت سيز روحلارا عائله‌ني قورويان اود و خئيرلي اولدوغونا اينانيلميش يئر ـ سو روحلارينا قوربانلار تقديم ائدرلر. شامانلارين اينانجلارينا گؤره گؤيلرده بير گؤي دميرچيسي واردير. او شامانلاين تانريسي ساييلار. گؤي دميرچيسي قاييرديغي مؤجوزه‌لي آينالاردان يئر اوزونه آتار. يئر اوزونده اولان شامانلار بو آينالاري گؤتوروب و شامانليق ملزمه‌لرينه علاوه ائدرلر. شامانلار تورك اينانجلارينا گؤره، مؤجوزه يارادان بؤيوك دميرچيلردير. بونا گؤرده‌ده كؤتو و خبيث روحلار اونلاردان قورخار. دميرچي‌ده بير چوخ دفعه‌لر خلقي خبيث روحلاردان و خسته‌ليكلردن قورويان اينسان نظرده آلينير.بايكال گؤلونون قوزئي ـ دوغوسوندا ياشايان سيبريا تورك خلقلريندن اولان (ساكالاردا) و (بورياتلاردا) دميره قارشي سايقي و احترام و دميرچي‌يه گؤره‌ده يوخاري سوييه‌ده حؤرمت ائديلمك ده‌دير. بورادا دميرچي‌نين حيرتلنديريجي گوجونون شامان گوجو ايله برابر اولدوغونا حتي دميرچي گوجونون شامان گوحوندن آرتيق اولدوغونا اينانيلير. دئيرلر دميرچي و شامان بير يووا دانديرلار.سيبريا خلقلريندن اولان بوريات توركلرينين اعتقادينا گؤره بير دميرچي قانوني جزالاردان مبرّا اولاراق بير شاماني اولدوره بيلير لاكين بير شامان بير دميرچيني اؤلدوره بيلمز. شامانلار موعظه واقتيندا اؤزلرينه خاص اولان بير گئييم گئيرلر. بو گئييمين آدي »مانجاق«دير. مشهور آلتاي ائتنوگرافي »آنوهين« شامان پالتاريني بؤيله تعريف ائدير: »شامان پالتاري 300 دن 600 قدر پارچادان تشكيل اولونور. بو پارچالار اوست و آلت دونيالارا عايد اولان مختلف وارليق‌لارين نيشانه سيدير. شامان او پالتاري بدنينه تاخاندا ائله‌بيل‌كي مختلف و تفاووتلو شخصيت‌لره بورونور. و آرتيق روحلارلا ارتباط قورابيلن چوخ قووتلي‌بير مخلوقا دؤنوشور. شامانلار موعظه و نمايش‌لرينده ديني بير درامي جانلانديرماقاچاليشار. بو سبب‌دن نمايش‌ده شامانين اوست دونيا تانريسي »اولكه«نه و يا آلت دونيا تانريسي اولان »ارليكه« دوغرو گئديشي آنلاشيلير. آينا شامانين چوخ اؤنملي‌بير وسيله‌سيدير. اون اوچونجو عصرده باراك بابا آدلي بير شامان گئجچ‌دن دوزلميش ايكي بوينوزلو بير پاپاق باشينا قويارميش يير آنادولو شاماني روايتلره گؤره بير آصلانا ميزميش، قامچي عوضينه‌ده بير ايلاني الينده توولارميش شامان بير آيي كيمي هوموردا ناراق، آصلان كيمي كوكره‌يه‌رك، كؤپك كيمي اولاياراق، پيشيك كيمي ماوولداياراق حئيوانلاري تقليد ائتمه‌گه چاليشيردي. شامان اولاجاق جوان اوچون بعضاً اؤيرنيم دؤورو آلتي ايل سوره‌ر او آدام شامان اولمادان اؤنجه بير يوخو گؤره‌ر، گؤي‌دن و يئردن كئچميشده اؤلموش شامانلارين روحلاري ايله باشقا روحلار توپلانيب شامان آداييني كسيب يارالارلار، اوندان چيخان قاني شامان دؤهولونون توخماقينا آليب ان چوخ اؤلوملره سبب اولان خسته‌ليكلرين يوللارينا سپه‌رلر. بو اوچ گون مدتينده شامانليق آدايي اولان شخص اؤلو كيمي ياتار و هئچ بير شئي يئيب، ايچمز. هر بير شامانا منسوب اولان دؤهول اونون اؤلوموندن سونرا مئشه ليگله آپاريليب، پارچالانير و بير آغاجين بوتاقيندان آسيلير شامانين جسدي‌ده همان آغاجين آلتيندا تورپاغا باسديريلير. شامانين دفني زاماني خصوصي آئين و مراسيم توتولماز شامانلار مومكون اولدوغو قدر اوبادان و يوللاردان اوزاق بير تپه‌ده حئيوان سورولري‌نين ياخينلاشماديغي يئرلرده دفن اولونور. اولو شامانلارين جسدي تورپاغا قويولماز. اونو تابوت ايچينه قويوب، تابوتو ايسه يئره وورولموش آغاجلارين اوزرينه قويارلار و بونا »آراناس« دئيرلر. بو يئره تاخيلميش آغاجلار زامان گئچديكجه چورويور و تابوتون يئره دوشمه سينه سبب اولور. همان ايش اوچ دفعه تكرار اولور. يعني اوچ دفعه يئني‌دن يئره آغاج قازيخلاردان ووروب و تابوتو اونون اوستونه قويارلار بومدتده شامانين اقربالاريندان بيريسي اؤلور. شامانين جنازه تؤره‌نين‌ده آلارنگلي، آغ باشلي بير اينك و يا اونا بنزر بير آت قوربانليق ائديلر. ماترينا آدلي بير قادين شامان (اوداغان) بئله وصيت ائتميشدي »مينم اؤلوم گونومده گوجلو يئللر اسرسه، فيرتينا و طوفانلار قوپارسا، من گئري دؤنميه‌جگم قِوهوملاريمين خيالي راحت اولسون، و دئديگي كيمي اولدو. اونون اؤلدوغو گون گوجلو يئللر اسميس، طوفان قوپموش، آغاجلار كؤكوندن قيريلميش همان گئجه‌ده بير اينك اؤلموش.جنازه باسديريلاركن بيرده آت اؤلموش شامان مزارين يئريني‌ده وصيت‌ده تعيين ائتميشدي. اونون ياخين آداملار‌ي‌دا او يئري قازميشديلار آنجاق يئر صاحيبلري جنازه‌نين اوردا تورپاقا باسديريلماسينا ايجازه وئرمه‌ميش و جنازه باشقا يئرده باسديريلميشدير. ماترينانين اؤلوموندن سونرا اقامتگاهي اولان »كؤيو گويه« آدلي يئرده اولان گؤلون بوزلاريندا اوچ آيي‌نين ياتديغيني گؤرموشلر. بو آيي‌لارين او شامانين روحلاري اولدوغونا اينانيرلار. آداملار او شامان قادينين روحونون تونگوز ميلتيندن گلديگيني اينانيرلار. اوُلو شامانلارين روحلاري‌نين اوچ دفعه ديريلديگي سؤيله‌نير كيچيك شامانلارين ايسه آنجاق بير دفعه ديريلديگينه اينانيلير. تاركا آيي آدلي يئرده (نيوربا رايونوندا) آلاجا ـ اويون آدلي شامان اوتورارميش. او بير زامانلار بؤيله دئيرميش!»من اؤنجه تونگوز ميلتي‌نين شاماني ايديم، بير گون ايتميش داغ گئچي‌لريمي آختاراركن تله‌يه دوشوب و اورادا جان وئرديم. سونرا ساكا طايفالارينين ايچينده ايكينجي دفعه دوغولدوم. بو كوره‌گيم ده‌كي دئشيك ايلك اؤلومومه سبب اولان دوزاغين (تله‌نين) سونگولريندن آلديغيم يارانين يئريدير. گله‌جكده‌ده بؤيله اولاجاق و من كؤپگي چوخ اولان بير ميلتين اورتاسيندا دوغولاجاغام.
2010 - مارت - 31
علي دهقاني آذر
۱ نظر:
سلام لار
بیر تاریخی حادثه نین سؤیله دیگیم له یئنی لشدیم:
آوریل ین 8ی نه گون دئمه ک اولار؟
باش وورون بکلیرم
[گل]
ارسال یک نظر