فرهنگ بازی در آذربایجان

فرهنگ بازی در آذربایجان

بازی رفتاری است خلاق که با استعداد حرکت و اراده بشری انجام گرفته و خود اساسی متکی بر تقلید دارد . بعبارتی دیگر بازی نسیمی است که از بدو تولد تا مرگ در روح آدمی وزیدن میگیرد . نوزاد در گهواره با بازی و بازیچه هایش تسکین مییابد و وقتی پا بگام مینهد آنگاه همه چیز و همه کس را به بازی میگیرد . با کمی دقت میتوان به این نتیجه رسید که در کنه تمامی این بازیها نوعی تقلیدکاری وجود دارد . دختربچه مادرش را تقلید نموده و با هرچه دم دستش باشد عروسکی درست کرده و در گهواره ای میخواباند. او این عروسک را در آغوش خود خوابانده و به او شیر میدهد ...همه این انواع میتواند نوعی تقلید از رفتارهای بزرگترها را برایمان نمایان سازد . پسر بچه نیز پدر و یا دیگر خویشاوندان مذکر را تقلید کرده و تکه چوبی را لای پاهای خود گذاشته و همانند اسبی میراند .خلاصه کلام اینکه کودک در بازیهای خود از محیط اطرافش کاملا تأثیر میپذیرد . این احساس تقلید بمرور زمان موجب میگردد که فرد بعضی از وقایع اجتماعی را دراماتیزه نماید . آیا تئاتر خود انعکاسی از وقایع و حوادث اطرافمان نیست ؟

کودک برای تداوم رشد و بلوغ خود به فعالیتی مداوم ، مناسب با سن و سال و جنس خود احتیاج داشته و آنرا عملی میسازد . تمامی این نیازها را میتوان در قالب بازی مشاهده نمود .کودک بوسیله بازی میتواند از دنیای حقیقی اطرافش کمی هم که باشد رها شده و احساسات خود را براحتی و آزادانه بیان نماید . احساسات و عقایدی که کودک نمیتواند بدلیل فشارهای خارجی آنها را براحتی نشان دهد در خلال بازیهای مختلف امکان نمایان گشتن مییابند . از اینرو میتوان گفت که بازیها حتی بسیاری از نگرانیهای کودکان را نیز نمایان مینمایند .در این میان شکل گیری شخصیت فرد و قدرت هماهنگی او با محیط اطرافش نیز خود به بازیهائی بستگی دارد که در دوران کودکی انجام داده است . علی الخصوص بازیهای گروهی برای شکل گیری شخصیت اجتماعی کودک در آینده نیز بسیار کارآمد میباشد .

بازی رشد فیزیکی ، اجتماعی و احساسی کودک را تحت تأثیر قرار داده و در عین حال نیز میتواند قدرت ذهنی و اندیشه کودک را توسعه ببخشد . زیرا بازی به کودک اجازه میدهد که دوروبر خود را بهتر شناخته و بتواند مشکلات خود را حل نموده و اشیاء را بررسی نماید . بعضی از بازیها به استفاده از زبان نیاز داشته و از اینرو موجب توسعه قدرت تکلم و کاربرد ادبیات میشود .

با توسعه تکنولوژی امروزه اغلب کودکان بیشتر اوقات خود را در مقابل کامپیوتر ها و یا بازیهای تلویزیونی و خود تلویزیون میگذرانند که همین مسئله آنها را از بازی با هم سن و سالانشان و در عین حال با بزرگترها و تجربه احساساتی همانند موفقیت ، شکست ، همکاری و اعتماد بنفس محروم مینماید . این وضعیت یکی از مهمترین مشکلات کشورهای توسعه یافته بوده و در واقع بزرگترین مشکل کودکان است .

همانند تمامی جهان ترک ، بازی در آذربایجان جنوبی نیز ریشه در اعماق تاریخ داشته و بسیاری از بازیها از نیاکانمان برایمان به ارٍث مانده اند . در اینجا به ذکر چند نمونه از بازیهای آذربایجان جنوبی که بیشتر در کوچه و خیابان انجام شده و یا هنوز ترتیب مییابد ،ذکر خواهد شد ...

یئردن اوجا

تعداد بازی کنان این بازی هر چند نفر می توانند باشند در شروع بازی یکی از آن ها به عنوان گرگ انتخاب شده و بقیه را دنبال می کند . بازی کنان باید دویده و یک پای خود را در جایی بلند تر از زمین ( مثل پله – گله دان – جعبه – نردبان و ... ) قرار دهند پای هر که از زمین جدا باشد در امان است و گرگ نمی تواند او را بگیرد . البته ایستادن به آن حال هم مدت معینی دارد و باید که بازی کنان مرتبا" بدوند و تغییر جا دهند به جای او وارد بازی می شود این بازی بسیار متحرک و نشاط آور است و حتی در داخل اطاق هم می توانند انجام گیرد.

زویل داق

این بازی مخصوص هوای برفی و یخبندان است بازی کنان یک قسمت سراشیبی از زمین را با برف کوبیده و سفت می نمایند . سپس بر رویش لیز می خورند . تا سفت تر و لغزنده تر شود . این بازی بر روی رود خانه ها و دریاچه های یخ بسته نیز می توانند انجام شود برنده و بازنده در این بازی نیست مگر این که خود بازی کنان در حد و حدودی معلوم نمایند . سرسره پلاستیکی نیز این ردیف بازی هاست .

توپ عربی

برای این بازی باید که تعداد بازی کنان بیش از چهار نفر باشد بازی کنان به دو دسته تقسیم می شوند و هر دسته در گوشه مقابل زمین بازی یک محوطه یک متری و یا کمتر را خط کشی کرده و به خود اختصاص می دهند یک توپ کوچک نیز مورد نیاز این بازی است دسته ای که بازی را شروع می کنند توپ را از کنار قرار گاه خود به فاصله ای هر چه دور تر پرتاب می نماید ، در این فاصله یکی از بازی کنان همین تیم از قرارگاه خود خارج شده و به طرف قرار گاه طرف مقابل می دود در این فاصله اگر تیم مقابل توپ را بگیرد و نفر دونده را با توپ بزند آن فرد باخته و از بازی کنار می رود اما اگر نتوانستند بزنند که آن بازی کن به قرار گاه تیم مقابل برسد ، در همان جا می ماند تا تمامی بازی کنان بدین ترتیب به قرار گاه طرف مقابل برسند ، و در حقیقت آن را تسخیر نمایند . در زمانی که یکی از بازی کنان توپ بخورد و دو بازی به دست تیم مقابل می افتد و پایان بازی وقتی است که اعضای تیمی بطور کامل قرار گاه تیم مقابل را تسخیر نمایند در این بازی جسما" بازی کنان فعالیت دارند و علاوه بر آن باید که دقت و سرعت عمل و سنجش موقعیت صحیحی را از خود ارائه دهند.

شئرسن خط

این بازی به هیچ وجه بدنی ندارد و بین دو نفر با چند سکه انجام می شود بازی بدین صورت که یکی از بازی کنان سکه را به طرف هوا پرتاب می کند و بازی کن بعدی قبل از رسیدن آن سکه به زمین باید بگوید که سکه با کدامین رو به زمین می افتد اگر حدسش درست باشد برنده است و بر عکس اگر حدسش صحیح نباشد بازنده می شود

ناققیشلی

تعداد بازی کنان این بازی هر چند نفر می توانند باشند . در شروع بازی یکی را به عنوان گرگ انتخاب می کنند گرگ در حالی که یک پا را جمع کرده و تنها با یک پا به دنبال دیگر بازی کنان می رود و هر که را گرفت وی به جای گرگ می آید گاهی در شروع بازی شروطی هم معین می کنند مثلا" گرگ می تواند موقع خستگی پای دیگرش را به زمین گذاشته و چند ثانیه استراحت کند یا نه و یا آنکه می تواند در حال لی لی کردن پایش را عوض می کند و یا اینکه گرفتن یک بره کافی است یا باید همه بره ها را بگیرد و یا اینکه محدوده دویدن و بقیه کجاست ؟ این بازی فعالیت بدنی و فراوانی دارد و موجب تقویت اراده کودکان می گردد.

کباب کباب

برای این بازی تعداد بازی کنان باید دو نفر باشد . این دو نفر روبروی هم می نشینند و یکی کباب می شود و دیگری کباب پز . سپس آنکه کباب پز است دستهایش را باز می کند و کباب هم دستهایش را باز کرده و به روی دستهای کباب پز می گذارد سپس کباب پز سعی می کند دستش را از زیر دست کباب کشیده و در همان حال به روی دست کباب بزند اگر توانست بزند کماکان کباب پز می ماند ولی اگر نتوانست بزند به جای کباب می نشیند . این بازی در هر مکان و در هر زمان و توسط هر بازی کن در مقطع سنی می تواند انجام بگیرد.

گوزو باغلیچی

برای این بازی تعداد بازی کنان هر چند نفر می توانند باشد . در شروع یکی از بازی کنان به عنوان گرگ انتخاب می شود و چشم های او را با یک دستمال می بندند سپس بازی شروع شده و گرگ سعی می کند دیگر بازیکنان را بگیرد . بقیه نیز بدون اینکه صدایی داشته باشند به این طرف و آن طرف می روند هر کس گرفته شود جای گرگ را می گیرد این بازی در داخل اطاق هم می توانند انجام بگیرد . بازی نشاط آور است و کودکان آن را بسیار دوست دارند.

جوجه گوزو

برای این بازی شش نفر یا بیشتر بازی کن مورد نیاز است . بازی کنان به دو دسته تقسیم می شوند . دسته ای که بازی را شروع می کنند در ردیف اول می ایستد و دسته بعد به صورت صف در فاصله ای معین پشت سر آنها می ایستند در این حال بازی کنان اول دست هایشان را به صورت دور بین روی چشم هایشان می گذارند تا اطراف را نبینند و تنها روبرو را ببینند بعد از این مرحله یکی از بازی کنان ردیف عقب به آرامی جلو آمده و یکی از بازی کنان ردیف جلو را گرفته و به سمت جلو پیش می برد در این حال دوستان وی می گویند یولداش سنی کیم آپاردی؟ در اینحال باید بازی کن حدس بزند چه کسی پشتسر اوست اگر حدس او درست باشد به سر جای اول خود بر می گردد ولی اگر حدسش درست نبا شد به عنوان بازنده در کناری منتظر می ماند تا تمام دوستانش ببازند و ردیف بعد به بازی بیایند این بازی در هر مکانی که می تواند انجام بگیرد . نیاز به هیچ وسیله ای ندارد فعالیت بدنی اندکی دارد ولی باعث رشد هوش و استعداد کودکان می گردد.

گیزله ن قاچ

این بازی نام های مختلفی دارد از قبیل : گیزله ن تاپ – گیزله ن باش – گیزله ن باخ – شوبه شوبه . تعداد بازیکنان هر چند نفر می توانند باشد. در شروع بازی یک نفر انتخاب می شود تا چشم هایش را ببندد و بقیه در مدت معین که شامل شمردن عدد و یا خواندن شعر می شود ، می روند و قایم می شوند ، سپس همان بازیکنی که چشم را بسته شمارش را تمام می کند و به دنبال دیگر بازی کنان می گردد هر یک را که پیدا کند باید دویده و دستش را به همان جایی که چشم هایش را بسته است بزند و بگوید شوبه . اگر طرف دیگر سریعتر رفته و شوبه بگوید او برنده مجدد است بعد از اینکه همه بازی کنان یا پیدا شدند و یا برنده شدند ، همگی جمع شده و آنهایی که باخته اند دور هم جمه شده و اسمی برای خود انتخاب می کنند و یکی از آنها برای هر یک اسم میوه – گل – رنگ یا حیوان می گذارند و نام ها را پیش بازیکنی که چشم ها را بسته می شمارند و او یکی از نام ها را انتخاب می کند و صاحب نام باید این بار چشم هایش را ببندد . فعالیت بدنی اندکی این بازی دارد اما از نظر روانی جهت کودکانی که از تنهایی و تاریکی می ترسند بسیار موثر ومفید می باشد و اعتماد به نفس زیادی را موجب می شود.

دونبالا پستان

تعداد بازی کنان این بازی از نقطه نظر وزن تقسیم می شوند سپس هر دسته بر یک طرف تخته نردبانی که بر روی سطحی کوتاه قرار گرفته است می نشیند و بالا و پایین بردن آن تخته مدتهاست به تفریح می پردازند .

بئش داش

همچنان که از نام این بازی پیداست برای بازی به پنج سنگ کوچک است به حدی که همگی در یک مشت جا بگیرد در این بازی از دو نفر الی هر چند نفر می توانند شرکت کنند بازی در فضای باز یا بسته می تواند انجام بگیرد بازیکنان دور تادور نشسته و نفر اول بازی را با پاشیدن پنج سنگ بر روی زمین شروع می کند سپس یک سنگ را برداشته و به هوا پرتاب می کند و تا پایین آمدن آن باید یک سنگ از زمین بردارد در دوره چهارم ، یک سنگ را به هوا پرتاب کرده و چهار سنگ را همزمان روی زمین قرار می دهد و مجددا" با پرتاب سنگ چهار را بر می دارد و دور پنجم به نام قیخلاما است در این دور بعد از پاشیدن سنگها یکی را به هوا پرتاب نموده و با سرعت یک سنگ در مشت باد دور ششم یاغیش است که در این دور اول یک سنگ به هوا پرتاب می کند بعدا" دو سنگ و سه سنگ و چهار سنگ را به هوا پرتاب می کند و بی آنکه به زمین بی افتد سنگ باقیمانده در زمین را بر می دارد دور هفتم این بازی آلما ده ریب سبده سالما . می باشد در این دور بازی کن یک سنگ را به هوا پرتاب کرده و قبل از آنکه آن سنگ را بگیرد باید یک سنگ از زمین با دست راست برداشته و در کف دست چپ خود بگذارد دور هشتم ال اوستی می باشد که بازی کن یک سنگ را روی دست خود گذاشته و بی آنکه آن سنگ بیفتد باید بقیه سنگ ها را روی زمین می پاشد یک یک برداشته و به هوا پرتاب می کند و بقیه را یک به یک از دورازه عبور می دهد . بعد از پایان این دورها بدون سوختن امتیاز بازی کن به یک می رسد در آخر بازی هر بازی کن که امتیاز بیشتری داشته باشد برنده محسوب می شود این بازی کن چندان تحرک بدنی ندارد ولی با نظر دقت و سرعت عمل بخشیدن به بازی کن بسیار مفید است.

استوپ

این بازی که برای انجام آن سه و یا چند نفر یاز میباشد ، در هوائی آفتابی و بهمراه دختران و پسران انجام میگیرد . هر قدر تعداد بازیکن زیاد باشد این بازی بهمان اندازه لذت بیشتری خواهد داشت . کسی که در مرکز قرار داشته و توپی در دست دارد ، توپ را به هوا پرتاب کرده و نام یکی از هم بازیهایش را با صدای بلند ذکر میکند . تمامی بازیکنان تا جائی که بتوانند دور میشوند . بازیکنی که توپ را میگرد بلافاصله استوپ میگوید . همه بازیکنان باید هر کجا که قرار دارند بایستند . بازیکنی که توپ را در اختیار دارد نزدیکترین بازیکن را هدف قرار داده و آنرا بسویش پرتاب مینماید .دیگر بازیکنان از جایشان تکان نمیخورند .بازیکنی که مورد اصابت توپ قرار میگیرد دوباره توپ را بهوا پرتاب کرده و نام بازیکنی را ذکر میکند .

qaynaq:سايت آذربایجان جنوبی ما