علماء اعلام ، دينداران و بيداري ملي آزربايجان

امروز در سايت هاي مختلف آزربايجاني مقاله اي كوتاه به قلم حجت الاسلام عظيمي قديم كه از منسوبين و فعالين حركت ملي آزربايجان از شهر قهرمان اردبيل مي باشد با عنوان*اينجا خا ك ماست! اينجا وطن ماست!*  برخوردم .

جداي از نكات جالب مطروحه ايشان اين مقاله بابي شد تا مطالبي در توضيح نقش عمده علما و دينداران آزربايجاني كه قشر قابل توجهي از حركت بيداري ملي آزربايجان مي باشند ، به عرض دوستان و همفكران هويت طلب آزربايجان برسانم. در حال حاضر به سبب دخالت گسترده روحانيون در حكومت و از آنجا كه عموم ملت در برخي موارد از برخي كاستيها و موانع و نابسامانيهايي كه بر كشور حكم فرما است ناراضي مي باشند ، در اغلب موارد از روحانيون و علما نارضايتي هايي دارند كه ترك مراسم تعزيه درگذشتگان به فوريت پس از بالاي منبر رفتن روحانيون در مراسم عزا جلوه عريان اين امر مي باشد. اما آيا هميشه منوال چنين بوده است؟ آيا دينداران و علما هميشه مورد كم مهري مردم بوده اند يا اين چند سال اخير چنين تظاهراتي در جامعه نمود پيدا كرده است ؟ جواب به اين سوالات قطعاً بدون مراجعه به تاريخ صد ساله اخير قابل پاسخ گويي نيست. لذا اجمالاً با پرداختن به چند نمونه سعي خواهم داشت جواب منطقي براي اين سوالات پيدا كنم .

اگر به تاريخ مشروطه توجه كنيم مي بينيم روحانيوني كه در تبريز طرفدار مشروطه بودند تقريباً به همان تعداد روحانيون طرفدار استبداد بودند ولي ياد و خاطره آنان برعكس طرفداران استبداد تاكنون با نيكي برجامانده و سخن و فعل آنان اثرات بس بزرگ و غيرقابل انكاري در بيداري ملتمان داشته است و طرف مقابل بي تاثير بر جريان تاريخ فراموش شده اند . مثال بارز ثقه الاسلام مي باشد كه با جلالت و مباهات بر دل آزربايجاني ها حكم مي راند. به اورميه خودمان سري بزنيم . در جريان اشغال روسها طي جنگ جهانگير اول آيت الله مجتهد ارومي فتوا ي جهاد بر عليه روسها صادر كرد و نيز مدرسه اي براي تعليم كودكان شهر به زبان تركي آزربايجاني تاسيس نمود. اكنون پس از نزديك به صد سال ازآن زمان تا بحال هم اكنون نيز راي و قول او ثاقب و تاثير گذار براها لي است . كمي بعدتر در غائله قتل عام و انقلابات ارمني و جلو مرحوم آيت الله عسگر آبادي ارومي بود كه با سخنراني هاي شورانگيز خود در استانبول سپاه اتحاد اسلام را بوجود آورد و شهرهاي سلماس ، اورميه ، خوي و سولدوز را از نابودي حتمي نجات داد. در اوايل همين انقلاب سال 57خودمان هم آقاي حسني معروف به ملاحسني در قامت يك فرمانده نظامي و قهرمان ملي در درجه اول سولدوز و سپس كل آزربايجان غربي را از شر تروريسم كرد نجات داد . اجازه بدهيد مطلبي از آقاي هادي خرسندي طنز پرداز مشهور كه در جرايد چاپ شده بود را بياورم در خصوص زبان تركي و آيات عظام شريعتمداري و خويي :

*زبان ترکی و آیت الله خوئی و شریعتمداری*

*آقای سید هادی خسروشاهی یکی از کسانی است که اگر تاریخ سیاسی ایران را مرور کنیم، تقریباً از ۶۰ سال پیش تاکنون همواره در حوزه ی سیاست و فرهنگ نام آور بوده است. هنوز هم خوشبختانه خیلی سرحال است و از طنز هم بی نصیب نیست. آن وقت ها گاهی در گل آقا هم به نام مستعار می نوشت. چندی پیش در جلسه ای که گعده شده بود از علاقه مندی آذری ها به زبان مادری شان حرف می زد. خودش اهل خسرو شاه است و ترک. می گفت با هیأتی رفته بودیم عراق. به دیدن مرحوم آیت الله خوئی هم رفتیم. بعد از این که حرف ها زده شد و خواستیم بلند شویم، آیت الله خوئی من را صدا زد و با همان لهجه ی ترکی گفت آقای خسروشاهی تو بمان. ماندم. حضرت آیت الله شروع کرد به ترکی حرف زدن. حرف مهمی نداشت ولی گفته بود در این نجف به ما سخت می گذرد از بس نمی توانیم با کسی ترکی حرف بزنیم. آقای خسروشاهی ادامه می داد که یک بار هم خدمت مرحوم آیت الله شریعتمداری بوده است. دو نفری داشتند فارسی حرف می زدند. آیت الله شریعتمداری نگاهی به اطراف کرده بود و دیده بود کسی نیست، گفته بود آقای خسروشاهی ترکی حرف بزن که من بهتر بفهمم.

این اهتمام آذری ها به ترکی حرف زدن و تعصبی که در دفاع از هویت زبانی خود دارند خیلی قابل احترام است. باید دولت، به خصوص مسئولان فرهنگی به این هویت های زبانی و قومی در چارچوب ایران واحد و سرافراز توجه ویژه کنند*.(پايان نقل قول)*

*نتيجه : علماء شجاع و ملي كه در خدمت منافع و در جهت خواست هاي به حق ملت ترك آزربايجان مي باشد در گذشته و حال منبع الهام دينداران و سر منشاء خير و بركت براي ملتمان بوده اند و آنان كه چنين هستند هم اكنون نيز تاثير كلام و نفوذ و محبوبيت خود را بر جامعه ديندارهاي حركت ملي و نيز عموم اهالي حفظ كرده اند . مثال بارز آن هم همين آقاي عظيمي قديم و ملاحسني خودمان مي باشند . مطمئناً تعداد محدود به اين ارقام نيست و بايد كمي اطلاعات و بي خبري ما از يكديگر مقصر بدانيم و به ياد داشته باشيم كه حركت ملي آزربايجان چنان گسترده ، قوي و باصلابت در حال پيشروي است كه در آن از هرطيف و مشرب فكري به حد وفور يافت مي شود. ييخود نيست كه ورد زبان ملتمان آينده از آن ماست (گلجك بيزيمدير) شده است.