اهداء عضو اهداي زندگي

من در اين سايت براي اهداي اعضاء خود ثبت نام كردم ، توصيه مي كنم شما هم به جمع اهدا كنندگان زندگي بپيونديد.

http://ehda.ir/RegisterMember/UserRegiseter.aspx

تورپاق - كيان صفري

خوجالي شهيدلرينين خاطيره سينه

ائوين ائشييينده قار شيددتله ياغماقدايدي. «شاميل» پنجره اؤنونده دايانيب قارانليق حيه‌‌طين اورتاليغينداكي شاختايا، بورانا دؤزه‌ن يالقيز توُت آاجينا باخيردي.

يئنيجه دؤيوش بؤلگه‌سيندن يئتيشيب، هله أينينده‌كي دؤيوش پالتاريني ده‌ييشمه‌ميشدي. اصلان اوتاغين سوكوتونو سينديردي:

ـ اوغلوم شاميل! دؤيوش بؤلگه‌لرينده نه وار ـ گل اوتور سؤيله گؤره‌ك!

او آتاسينا ساري دؤنه‌رك ، آرام لحن ايله : «آتا! تئزليكله بورادان گئتمه‌لي‌ييك.» ـ دئدي.

ـ نئجه، نه دئدين، بورادان گئنكه‌لي‌ييك، نييه اوغلوم نه اوچون؟!

ـ هر آن ايمكاني وار قوُدوز دوشمن بورايا باسقين ائتسينلر. جبهه‌لرده دوروم ياخشي دئييل. دوشمن وار گوجويله يوروش ائتمكده دير. بو گون ـ صاباح ...

ـ يوخ اوغلوم من بو شهري ترك ائده بيلمرم، خوجالي منيم دوغما يوردوم دور. من بورادا بوي آتميشام، ياشا دولموشام. نئجه من بورالارين داغ ـ داشيندان ، سرين سولاريندان، مئشه‌لريندن أل چكه بيلرم منيم هر زاديم بورادادير. من بورادا كؤك سالميشام.

شاميل دريندن كؤكس اؤتوردو:

ـ آتا من سني ياخشي باشا دوشورم، آمما نه ائتمك اولار. بو گون ـ صاباح او ديغالارين آياغي بورايا آچيلسا ، هئچ كيمسه‌يه رحم ائتمه‌يه‌جكلر. اونلار ديريلر قالسين بير يانا، اؤلولره ده رحم ائتميرلر. هانسي كندده، قصبه‌يه چاتيرلار قبيرلري ده سؤكورلر. آتا! چوخ چتين گونلر كئچيريريك. دوشمن گون به گون تورپاغيميزدا ايره‌لي‌لمكده‌دير.

اصلان اوره‌يينده آغير بير درد حيس ائديردي. اونون يانيندا اوتوران بالاجا او‎ْغلان نوه‌سي دانيشيقلارا قولاق آسيردي. آتا اوغلونون دئديكلريندن بئله راحاتجاسينا كئچه‌بيلميردي. آخي او، اؤزو ده ايكينجي دونيا محاربه سينده چتين گونلره راست گليب، محاربه‌ني ياخيندان تجربه ائتميشدي. باشيني آياق اوسته دوران اوغلونا ساري قوْوزادي. شاميل اونون ايكي گؤزونون درينلييينده نفرتله انتقام حيسّيني دوُيوردو.

سسينده آيدينجا آنلاشيلمايان بير غم واريدي:

-اوغلوم!تورپاغي كي باشينا بوراخيب ،دوشمنه وئرمك اولماز.بو تورپاقدان هره نين بير پايي وار. هامي ايمكان قده ر اؤز پاييني قورومالي دير.اونون قارشيسينداكي وظيفه‌ميز چوخ آغيردير. قارينج-قارينجيندان وار گوجوموزله مدافعه ائتمه‌لي‌ييك. اولورسا بو تورپاغي چييينلريميزده داشيمالي‌ييق. آمما اونو دوشمن الينه وئرمه‌‌مه‌لي‌ييك. من بيلميرم بس سيزلر نئيليرسيز، اؤلكه‌ميزين ميللي اوْردوسو نييه دوشمن باسقيني‌نين قاباغيني آلمير؟!

ـ آتا بيرين بيليرسن، بيرين بيلميرسن. دوشمن باشدان ـ آياغاجان سيلاحلانيب، روس ايمپرياسي آمريكا، فرانسا، آيري بوينو يوغون اؤلكه‌لرله بيرليكده قالماسين يارديمي ائرمنيلره ائله‌ييرلر. اونلارين كؤمه‌يي اولماسايدي، ائرمنيلر كي جرأت ائديب بيزيم توْرپاقلارا گؤزلرينين اوُجو ايله ده باخما بيلمزديلر. قالدي بيزيم اؤز اوردوموزون احوالاتي، آدام اوتانير سؤزونو دانيشسين. دؤيوش بؤلگه‌لرينه اولان قوّه‌لريميز وار گوجلري ايله دؤيوشورلر. قانلاريندان، جانلاريندان كئچيرلر، آنجاق تأسفلر اولسون كي چاتيشمامازليقلاردا آز دئييل. گؤرورسن نئچه گون اولور كي آرخا جبهه‌دن اوْردويا يارديم اوْلونمور. الي بوش، آرخاسيز دوشمن اؤنونده نه ائتمك اولار.

اصلا‌ن”ين گؤزلري ياشارميشدي:

ـ ايلاهي نه گونلره قالديق، گؤره‌سن آخريميز نئجه اولاجاق. كاشكي ال ـ آياغيمدا گوج اولايدي، سيلاح گؤتوره بيله‌يديم. اوندا اونلارا گؤستره‌رديم كي آذربايجان تورپاغيندا او آلچاقلارا يئر اولا بيلمز.

بالاجا اوشاق هوروت ـ هوروت بؤيوك آتاسينا باخيردي:

ـ اصلان بابا سن قوجالميسان، داغدا قاچا بيلمزسن، قوي من آتاملا گئديم دوشمنله دؤيوشوم.

اصلان اليني اونون باشينا چكه‌رك:

ـ آي ساغ اول منيم قو‎ْچاغيم! آمما واقف! سن هله چوخ بالاجاسان، بؤيويئب بويا ـ باشا چاتماليسان، سن بؤيويه‌نه آللاه ايسترسه محاربه قورتارار، امن ـ آمانليق اولار.

×××

نئچه گون ايدي كي اصلانين عاييله‌سي شاميل‌ين اصراري ايله خوْجاليني ترك ائديب آغداما گلميشديلر. او گونلرده خوجاليني ترك ائده‌ن عايله‌لرين سايي چوخ آز ايدي.

دؤيوش بؤلگه‌لرينده قيزغين محاربه گئديردي. دوشمنين اشغال ائتدييي تورپاقلار گون به گون آرتيردي. آرتيق گوللـه‌لرين، بوْمبالارين پارتلاماسيني خوْجالي‌نين ياخينليغيندا ائشيتمك اولوردو.

چوخ چكمه‌دي كي راديو ـ تلويزيون واسيطه‌سيله دهشتلي، آجي بير خبر ائشيديلدي:

ائرمني قوّه‌لري وحشيجه‌سينه خوْجاليدا يوزلرله گوناهسيز اينساني اؤلدوروب، ائولريني يانديريب داغيتميشلار.

بو سارسيديجي خبر اؤلكه ده بومبا كيمي سس ساليب، هاميني غم، كدره چولغادي. خوجالي اطرافيندا يئرله‌شن قارقار ساحيلينده كي مئشه‌ده هله‌ده آرابير گوللـه سسي ائشيديليردي. مئشه‌يه پناه آپاران سيلاحسيز اهالي آجليقلا، شاختا ـ بوْرانلا مبارزه ائتديكده هارادا وحشي دوشمن واسيطه‌سيله تاپيليرديسا گوللـه‌لنيب، يادا اسير توتولوردولار. اوْنلار نه قوجايا نه ده آرواد ـ اوشاغا رحم ائتمه‌ييرديلر.

مئشه‌نين بير بوجاغيندا شاميل اؤز دسته‌سي ايله بيرليكده ووروشاراق نئچه آرواد ـ اوشاغي تهلكه‌دن قورتارماق ايسته‌ييردي. او بو ايشي گؤره بيلسه‌ده بو يولدا نئچه حرب يولداشيني الدن وئريب، اؤزو ايسه قوْلوندان شيددتله يارالاندي.

×××

«آغدام»ين دام ـ دوواريندان كدر ياغيردي. سانكي «آغدام»، «خوجالي»يا ياس توُتموشدو. شاميل آخشام چاغي‌نين سوْيوغو دوشمكده يورغون ـ آرغين گليب، ائوه چاتدي. بالاجا واقف هؤوله‌سك آتاسي‌نين قوجاغينا قاچيب، شنليك ائديردي:

ـ دئ گؤروم آتا دوشمن قوّه‌لريندن نئچه‌سيني اؤلدوردون، خوْجاليداكي ائويميزي قوْرويا بيلدينمي؟

آتا باشيني آشاغي سالاراق : «سؤيله‌يه‌جه‌يم» دئدي. اصلان كيشي چلييينه سؤيكه‌نه‌رك يارالي اوغلونو باغرينا باسدي:

ـ اوغلوم يارالانميسان؟! هانسي الي قوُروموش قولونا گوللـه ووردو؟

شاميل دولوخساندي:

ـ آتا خوْجاليني اشغال ائتديلر. ائرمنيلر هاميني اؤلدوروب، يا دا اسير توتدولار. ائولريميزي داغيتدبلار، تورپاقلاريميزي قوْرويا بيلمه‌ديك آتا!

بو آندا واقف سورعتله اوتاقدان چيخيب، تئزليكله الينده بير پارچا ايله اونلارين يانينا قايتدي. او پارچاني اصلان كيشي ايله آتاسي‌نين گؤزلري اؤنونده آچدي:

ـ بير باخين بورا من اؤز پاييمي قوْروموشام.

پارچا آراسيندا ايكي اوووج قده‌ر خوجالي توْرپاغيندان وار ايدي. اصلان بير حالداكي ياشلي گؤزلرله اوشاغي سيخ باغرينا باسميشدي شامسل الينده‌كي سيلاحي مؤحكم‌جه‌سينه سيخيردي.

* حيكايه 1376 دا "وارليق" درگيسنده چاپ اولونموشدور.

اورمو دان خوجالي قوخوسو گلير-قادير جعفري-Urmudan xocalı qüxüsü gəlir

اورمو دان خوجالي قوخوسو گلير

آتلاری چاپا چاپا
یاشیل مئشه لردن کئچیب
داغلارین دوشونه دوشندیک
سونرا لاچین تک گویلرده اوچدوق
و قارتال تک زیروه لرده دولاندیق
آخار سولارلا باریشیب دانیشدیق
قارلی داغلاردا قورد اولاییردی
گورن
دومانلارسا داغلاری بورودو
یوخسا آتلاریمیزین اياقلاری چورودو
سینان
قینلانمیش قیلینجلار دئییل
منیم ووقاریم یدی
آرتیق نه بیر لاچین گویلرده اوچدو
نه بیر قارتال زیروه لرده دولاندی
کونلومدن بیر قاراباغ شیکسته سی کئچیر
اورمودان خوجالی قوخوسو گلیر

Urmudan xocalı qüxüsü gəlir

atları çapa çapa

yaşıl meşələrdən keçib

dağların düşünə düşəndik

sonra laçın tək güylərdə öçdüq

və qartal tək zirvələrdə dulandıq

axar sularla barışıb danışdıq

qarlı dağlarda qürd olayırdı

gürən dumanlarsa dağları bürüdü?!

yuxsa atlarımızın ayaqları çürüdü?!

sınan qınlanmış qılınclar deyil

mənim vuqarım idi

artıq nə bir laçın güylərdə öçdü

nə bir qartal zirvələrdə dulandı

künlümdən bir qarabağ şikəstəsi keçir

Urmudan xocalı qüxüsü gəlir

قوم فارس و يا ملت فارس؟ آيا جامعه فارس زبان ساكن در ايران قوم است و يا ملت؟مئهران باهارلي

١-من كاملا عقيده دارم كه تركها در ايران اكثريت نسبي جمعيت و فارسها اقليت اند. من به اين نتيجه بر اساس تحقيق و بررسي در منابع و داده هاي بي شماري كه از تك تك استانها در دست است رسيده ام. اين تخمين من است. شما و ديگران مي توانيد با آن موافق نباشيد و تخمينهاي خودتان را داشته باشيد. تنها راه پي بردن به واقعيت در اين مورد آن است كه شما و امثال شما كه با تخمينهاي ملل غيرفارس ساكن در ايران مخالفند دولت ايران را دعوت كنند كه سرشماري اي بر اساس زبان مادري، زبان اول و ... مردم ايران انجام دهد. اين سرشماري بايد همگاني، پريوديك، شفاف، با متدهاي علمي و تحت نظارت بين المللي  و پس از لغو رسميت انحصاري زبان فارسي انجام پذيرد. تا زمانيكه دولت ايران همچو سرشماري اي انجام نداده است، همه تخمينها در باره شمار ملتهاي ساكن در ايران، صرفا تخمين هستند، چه از طرف كنگره آمريكا ويا سيا باشند و چه از طرف من و شما. تخميمن من هم همانگونه كه گفتم اين است كه تركها در ايران اكثريت نسبي اهالي و فارسها اقليت اند.

 ٢- در باره كاربرد قوم در باره فارسها. من هرچند به كثيرالمله بودن مردم ايران معتقدم اما همچنين معتقدم كه گروههاي زباني ايران به لحاظ ملت شوندگي در سطح يكساني قرار ندارند برخي جلوتر و برخي عقب ترند. در مورد فارسها هر روز كه مي گذرد من بيشتر اعتقاد پيدا مي كنم كه آنها هنوز در سطح قوميت هستند و نه ملت. بدين توضيح كه

 الف- اكثر ملل غيرفارس ساكن در ايران خود را ملت مي نامند (مانند كرد و ترك و تركمن و بلوچ و عرب و ....) در حالي كه روشنفكران و نخبگان فارس اصلا وجود ملتي بنام فارس را انكار مي كنند و بدان اعتقادي ندارند. بسياري از آنها حتي مخالف وجود چيزي به اسم قوم فارس اند و تنها به وجود چيزي خيالي بنام ملت ايران باور و اصرار دارند.

 ب-اكثر ملل غيرفارس ساكن در ايران منطقه ملي خود را وطن خود مي دانند، براي آن نام مشخصي دارند و نقشه هائي كه حدود آنرا -درست و يا نادرست- نشان مي دهد تهيه كرده اند؛ در حاليكه نخبگان فارس نه تنها منطقه ملي خود را -يعني منطقه فارس نشين كشور را- وطن خود نمي شمارند، بلكه با تعيين حدود و ثغور آن نيز به شدت مخالفند. اين منقطه ملي فارس حتي براي خود نامي مشخص نيز ندارد (ما آنرا فارسستان مي ناميم) و هيچ نقشه اي از سوي خود فارسها كه حدود و ثغور منطقه ملي فارس نشين در ايران را نشان دهد نيز تاكنون تهيه و نشر نشده است.

 ج-اكثر ملل غيرفارس ساكن در ايران براي خود و منطقه مليشان پرچمهاي سمبوليك طرح كرده اند. از بلوچها و كردها  گرفته تا زيرگروههاي ملت ترك در ايران (تركان آزربايجان و قاشقاي يورد و...). در حاليكه نه جامعه فارس و نه منطقه ملي فارس تاكنون هيچ پرچمي از آن خود نداشته و نخبگانشان نيز به شدت مخالف طراحي چنين پرچمي اند

 د-اكثر ملل غيرفارس ساكن در ايران به نام ملي خود و يا سرزمين ملي خود (كرد-كردستان، ترك-آزربايجان، عرب- الاحواز، بلوچ-بلوچستان،...) داراي تشكيلات و سازمانهاي سياسي متعدد قديم و جديد در ايران و يا خارج آن اند. در حاليكه در ايران و خارج آن حتي يك سازمان سياسي با نام فارس و منطقه ملي وي فارسستان وجود ندارد.

 نام ملي، نام منطقه ملي، نقشه هاي آن و پرچمهاي ملي و  سازمانهاي ملي و ... از نشانه ها و نتيجه روند ملت شوندگي اند كه هيچ كدام در مورد فارسها وجود ندارد. به دلائل فوق و دلائل بسيار ديگر است كه من عقيده دارم جامعه فارس هنوز به مرحله ملت شدن نرسيده و بنابراين كاربرد تعبير قوم فارس بسيار رساتر از تعبير ملت فارس است.

 با توجه به آنچه گفته شد من گاها در نوشته هاي خود تعبير قوم اقليت فارس را بكار مي برم. در كاربرد اين تعبير هم معيارهاي فوق مدنظر من بوده است و كوچكترين قصد توهين به جامعه فارسزبان ايران در كار نيست.

كاسیبین احوالاتی

...آرواد واللاه یوخومدو،هله آیلیغیمی آلمامیشام دئیه، ائودن ائشیگه چیخدی.ائولریندن ایشلدیگی فابریكایا گئتمه یه خییاوان باشینداكی دوراقدا دوروب ماشینا مینیب شیركته یوللاندی.

سئرویسده اؤز- اؤزونه دئیینیردی.فابریكایا یئتیشیب ایش یئرینه كئچدی.او پروفیل بوروسونون فابریكاسیندا چالیشیردی.نئچه ساعات چالیشاندان سونرا یولداشلارینین بیری یانینا گلیب نئچه دقیقه بئینینی یئیندن سونرا، یوز مین تومن منه پول وئر ،دئدی.

یازیق كیشی چاشیب حئیران قالدی.جیبده پول یوخ،آروادلا ساواشیب،بورج ایچینده قرق ،ایندیده امكداشی بوندان پول ایسته ییردی.یئنه آندا-ماند ائدیب،بیر قیران پولوم یوخدور دئدی و امكداشدا راحاتسیز اولوب گئتدی.

شیركت ساعات 10 دا سحر یئمه یی(صبحانه)وئریردی.ساعات دوز اون اولموشدور.اوبیری امكداشلاریلا بیرلیكده آش ائوینه (آشپزخانا) دوغرو گئتدی.ماسا باشیندا ایلشیب بیر آز آرخایینچیلیقلا یئمه یه مشغولویدو،ائله یئمه یین شیرین یئرینده شیركتین ساتیش ائوینین (فروشگاهین) سوروملوسو (مسئولو) بونون یانینا گلیب بئله دئدی: بی قارداش بورجون ساتیش ائوینه 300 مینه یئتیشدیگینه گؤره و سنین بو بورجو واختیندا وئرمدیینه گؤره دئمیشم یاریسین بو آیین آیلیغیندان چیخسینلار.بونو دئییب گئتدی.قیدا (غذا ) بوغازیندا قالیب آز قالدی بوغولسون.یئمه یی یاریدا قویوب ایش یئرینه قاییتدی.

ایداری واخت قورتولاناجاق بیر كیمسه ایله دانیشمادی.آخی نه ائیله سین آلدیغی 400 می تومن آیلیغیدی اونوندا 150 مین تومنین ساتیش ائوی بورجونا چیخاجایدیی.

یورقون-آرغین قاپینی آچیب ائوه كئچنده آروادین آغلاماسین گؤردو.نه اولوب آی آرواد دئیه-دئیه،اوتاغا گیردی.آرواد بیر كیشی یه باخیب اوشاغا باخیب بئله دئدی:

آی كیشی نه جور دئییم اوشاق 3 دانا درسده تجدید اولوبدو و ...نه جور دئییم،بیلدیر آلان بوز دولابی (یخچال) ائله بیل گئجه یانیبدیر و پولوموز باتیبدی!!!

یازار: ائلمان اورمو اوغلو

اهميت تنظيم رابطه حركت ملي آزربايجان و دولت هاي خارجي

 چه بخواهيم و چه نخواهيم در دنياي امروز و حتي در ادوار گذشته ملت ها منتزع از يكديگر زندگي نكرده اند و اكنون نيز بدون ارتباط با ديگران نمي توانيم زندگي كنيم. اين را هم من هم شما مي دانيم كه ما به عنوان يك ملت قديمي در جهان همواره در جريان تنازع براي بقاء  مجبور بوده ايم با ملت هايي رقابت داشته باشيم و اين رقابت ها دشمني هايي بوجود آورده است . اين دشمني ها هم از جهت ديگر باعث دوستي هايي  بين ما و برخي ديگر نيز  شده است. چند صد سال جنگ بين ترك هاي سلجوقي و وراث آنان با مسيحيان اروپايي  كه به جنگ هاي صليبي مشهور است باعث نقار و نفاق بين مسلمان و بخصوص ترك ها با مسيحيان شده است . اما ما و اروپايي ها خيلي قبل تر از آن هم با اروپايي ها مسئله داشتيم در زمان آتيلا و دولت هاي هون نيز ملل ترك با ملل اروپايي تداخل منافع داشته اند. ما ترك ها حتي در دوران هاي تاريخي در ميان خودمان هم رقابت ها و تداخل منافع خونيني داشته ايم . دوازده جنگ بزرگ ميان دولتين صفوي و عثماني بدترين نوع دشمني و رقابت دو امپراطوري بود كه به قدري بزرگ و قوي شده  بودند كه لاجرم در برهه اي از تاريخ به روي همديگر خنجر كشيدند. دولت عثماني محتاج  راهيابي به خليج كنگر (فارس)بود و دولت صفوي نيز ميخواست دولت بلامنازع منطقه باشد. اين دشمني چندين صد ساله و خونين در اواخر دوران عثماني و قاجار به دوستي دولتين و ملت هاي ترك آزري و عثماني تبديل شد به طوريكه عثماني ها آزربايجاني ها را در دوسوي ارس از مظالم ارمني و جيلو نجات دادند و آزربايجاني ها متحد و هم قسم بسيار مهم و حقيقي ملت ترك شدند. مي خواهم بگويم دشمني هاي تاريخي اگرچه در حافظه تاريخي ملل ضبط و ثبت مي شود ولي در اثر زمان جاي خود را به دوستي و اتحاد نيز مي دهد به عبارت ديگر دولت ها و ملت ها دشمنان و دوستان ثابت و هميشگي ندارند بلكه منافع و علايق ثابت و هميشگي دارند.

با توجه به مقدمه بالا ميخواهم مطلب ديگري را نيز بگويم و آن اينكه تنازعات طولاني و صدمات جبران نا پذيري كه ملت ما ديده باعث شده است كه خيلي ها هر نوع رابطه با خارجي را به عنوان وطن فروشي و معامله با خارجي را به جاي جاسوسي قلمداد كنند. از طرف ديگر سوابق حداقل سيصد چهارصد ساله روس و انگليس و فرانسه و صد سال اخير آمريكا در ذهن ما چنان رسوب كرده كه اين دولت ها را قطعاً دشمنمان مي دانيم  وفكر مي كنيم آنها نخواهند گذاشت و يا حداقل سعي خواهند كرد نگذارند از گلوي ترك ها آب شيرين پايين برود. عملكرد بعضي از سياسيون ما هم نتيجه هاي بدي داده كه منطقاً ملت ما از رابطه با خارجي سابقه خوبي ندارد.

سوال اين است ، حركت ملي آزربايجان براي بدست آوردن يا بازپس گيري حقوق تاريخي و فرهنگي و ملي خود آيا اساساً مي تواند با خارجي تماس داشته باشد يا نه ؟ ديگر اينكه با چه ملت ها و دولت هايي مي تواند رابطه داشته باشد ؟ و سوال اساسي ترآيا چنين دسته بندي ها و مرز بندي هايي صحيح است يا خير ؟ شايد سوال هاي ديگري هم باشد ؟

براي جواب به اين سوال ها بايستي يك مقدمه ديگر را نيز به عرض برسانم . نخست اينكه در طول قرون متمادي دول اروپايي ، آنها كه اكنون قدرت هاي مسلط جهاني هستند چند قرن قبل نوع سياست و اقتصاد ديگري داشتند و اكنون سياست و اقتصادشان به نوع ديگري تنظيم و اداره ميشود. دولت هايي كه همين دويست سيصد سال قبل با دزديدن انسان ها از آفريقا و استفاده از نيروي بدني آنان شكوفا شدند با برده داري و سياست كثيف استعماري اداره مي شدند ، اكنون كشورهايي هستند كه مقيد به حقوق بشر شده اند. دولت هايي كه زماني سرمايه دارانشان بيش از 14- 15 ساعت كارگران را با كمترين شرايط رفاهي به كار وامي داشتند اكنون بيشتر از 44ساعت كار در هفته را غير قانوني اعلام كرده اند. دولت هايي كه كمي بيش از صد ، دويست سال قبل با نيروي مذهب و فتواي كشيش هاي مسيحي اداره مي شدند و جنگ ها و طاعون و بلاياي طبيعي را به جان مي خريدند الان همگي سكولار شده و هر نوع تظاهر مذهبي را غير مجاز اعلام مي كنند و شديداً نيز به آن مقيد هستند. پس دنيا عوض شده است .

مطلب ديگر اينكه آيا واقعا هر نوع همكاري و بده و بستان با خارجي ، دشمني با خودي و جاسوسي به نفع خارجي است ؟ آيا راه ميانه اي وجود ندارد كه بتوان از آن بهره جست و شرايط را به نفع خودي عوض كرد ؟

 براي جواب به اين دست سوالات هم مجبورم از  برخي شواهد تاريخي مثال هايي بياورم . اگر كمي مطالعه تاريخي داشته باشيم حتما به ياد خواهيم آورد كه عباس ميرزا وليعهد قاجار كه در حال جنگ با روس بود سعي كرد با دولت ناپلئون رابطه پيدا كند و با عقد قرار داد فين كنشتاين راه را براي شكست روسيه هموار كند . (البته در اثر تغيير شرايط دولت فرانسه به اين قرارداد پشت پا زد و نهايتا دولت قاجاريه متضرر شد)يك مثال امروزي تر همكاري و يا بهتر بگويم گرفتن كمك مالي و نظامي آتا ترك از دولت بلشويك روسيه و شخص لنين و شكست نيروهاي متفقين از ملي گرايان ترك در اثر اين حركت ديپلماتيك بود كه به تولد تركيه نوين انجاميد ، كمي بعد دولت تركيه عضو ناتو شد و متحد بزرگ دولت هايي شد كه چند سال قبل جنگ هاي خونين با ميليون ها كشته با آنان داشت . يعني ملت و دولت تركيه بدنبال منافع خود بود و هست و ملاك دوستي هايش مثل همه دولت هاي مترقي بر پايه منافع ملي اش مي باشد. بگذاريد يك مثال ديگر هم بزنم ، مارشال تيتو نظامي و سياست مدار بزرگ صرب كه يوگسلاوي را بوجود آورد در جريان جنگ دوم جهاني در ازاي نجات خلبانان هواپيماهاي ساقط شده متفقين در مقابل ارتش هيتلري از كمك هاي مالي و نظامي آمريكا و انگليس به نفع استقلال ملت خويش استفاده كرد ، او بعداً در بلوك شرق قرار گرفت و رودر روي متحدين سابق خود در سال هاي جنگ سرد قرار گرفت . در كوبا و طي سال هاي مبارزه با ديكتاتوري مخوف باتيستا ، فيدل كاسترو هم نمي توانست بدون كمك شوروي ها در مقابل باتيستا ديكتاتور كوبا پيروز شود و مهمتر از آن نمي توانست در مقابل آمريكايي ها مقاومت كند. مبارزين كشميري هم بدون كمك پاكستاني ها نمي توانند در مقابل هندي ها قد علم كنند. مطمئن هستم شما بيشتر از من از اين مثال ها مي دانيد.

يك مطلب ديگر مانده آن را هم بگويم و بعد به جمع بندي بپردازم . آن اين است كه همانگونه كه حركت ملي آزربايجان يك حركت منسجم و متحد به معناي يك سويي منافع و مصالح و اهداف همه فعالين و احزاب و تشكل هاي فعال در اين حركت نيست و هركس به نوعي تفاوت سليقه وتضاد منافع  با ديگران دارد  و به دنبال برخي از منافع و اهداف است كه لزوماً يكسان با ديگران نيست، دولت ها ي خارجي نيز در داخل خود انواع و اقسام جناح ها و اهداف و گرايش ها و مقاصد را دارند. به عنوان مثال همه احزاب و جمعيت هاي روسي و چيني و يوناني و فرانسوي صد در صد با ترك ها دشمن نيستند و يا همه احزاب و گروهها و شخصيت هاي تركيه يا قزاق يا ازبك لزوما طرفدار و يار و ياور حركت هاي ملي ترك نيستند. بنابراين حركت ملي آزربايجان مي تواند با ديپلماسي در داخل كشورهايي كه سابقه خوبي با ما ندارند دنبال دوست و متحديني باشد و اين اصلاً بد نيست بلكه بسيار هم كار خوب و بجايي است. در تاريخ از اين دست وقايع بسيار اتفاق افتاده است ، همين شصت سال قبل قوام نخست وزير سياس و زيرك محمد رضا پهلوي توانست با ديپلماسي محيل خويش از كمك آمريكايي ها در نهايت درجه استفاده كند و با سفر به مسكو استالين را مجاب به همكاري با خود كند. نتيجه چه شد ؟ نتيجه شكست خونين حكومت ملي هزاران كشته و هزاران مهاجر و شصت سال عقب گرد و در جا زدن حركت ملي در داخل آزربايجان جنوبي. بايد از تاريخ درس بگيريم و اشتباهاتمان را تكرار نكنيم .

جمع بندي

 همه سعي و تلاش من از گفتن و نوشتن جملات و آوردن مثال ها و آوردن مقدمه و موخرهاي بالا اين است كه بگويم  فعالين ، احزاب و جمعيت هاي آزربايجان جنوبي صرف نظر از اينكه فعال مدني و يا سياسي هستند و مقاصد فرهنگي ويا سياسي متفاوت دارند و في المثل خواهان فدراليسم و يا حتي استقلال هستند بايد به اين نكته توجه كنند كه شرايط و سياست هاي جهاني تغيير كرده و مي كند. هيچ علتي ندارد كه دولت هاي بزرگ با بدست آوردن حقوق فرهنگي و يا ملي ما مشكل داشته باشند و يا از فدراليسم و يا استقلاليت ما بدشان بيايد و دشمن آن باشند. همانگونه كه دليلي هم ندارد براي هميشه دوست و ياور دولت مركزي ايران باشند. دولت ها و ملت ها با توجه به مقتضيات و شرايط خود و منطقه و منافع مالي و نظامي و اقتصادي خود تصميم مي گيرند و سياست ها و روابطشان را تنظيم مي كنند. ما نيز به عنوان فعالين مدني و فرهنگي و سياسي آزربايجان جنوبي بايستي انعطاف پذير بوده و سياست هاي داخلي و گروهي خود را طوري تنظيم كنيم كه بتوانيم با دولت ها و ملت هاي خارجي تقارب منافع ايجاد و از مزايا و منافع آن به نفع خود بهره برداري كنيم . براي شاهد مدعاي خود يك مثال مي آورم و بحث را تمام مي كنم تا همين ده ، بيست روز و حداكثر يك ماه قبل دولت اسلامگراي تركيه تماما مهر تاييد به دولت آقاي احمدي نژاد مي زد ، پس ازتحولات و جريانت اعتراضي تونس و مصر و پيروزي قيام هاي آنان امروز بيست و پنجم بهمن در حاليكه تركيه هنوز نزديك ترين دوست و دولت به دولت ايران مي باشد ، آقاي عبدلله گل رييس جمهور تركيه در جلسه مطبوعاتي در تهران در حاليكه در كنار آقاي احمدي نژاد نشسته است اعلام مي نمايد كه دولت ها بايستي به خواست تغيير و اصلاح ملت ها جواب مثبت بدهند در غير اين صورت مردم خود دست به كار خواهند شد! به نظر شما اين گفته چه معنايي دارد ؟ آيا جز اين است كه رييس جمهور تركيه تغيير شرايط را درك كرده و ميخواهد از آن بهره برداري كند؟ پس چرا ما به عنوان فعالين و احزاب و گروههاي آزربايجاني با بزرگ كردن يا برجسته كردن نقش دولت هاي گذشته ملت هاي همسايه و يا قدرت هاي جهاني به القاي دشمني دولت ها با ترك ها دامن بزنيم و طرفداري از تئوري توهم و توطئه بكنيم و بگوييم دولت هاي بزرگ طرف دار دشمن ما هستند و ما نمي توانيم از آنها كمك بگيريم . در نظر داشته باشيم اكنون جامعه جهاني ، جامعه بده و بستان و كمك و تعامل و همدلي و استفاده متقابل از همديگر است . جهان كنوني جهان دشمني و يا دوستي هاي خالص نيست . از تعامل و كمك دهي و كمك گيري نترسيم و به ياد داشته باشيم ملت ها و دولت ها دشمن و دوست هميشگي ندارند . آنچه هميشگي است منافع ايشان مي باشد. مي توانيم با مانوورها و ايجاد روابط ديپلماتيك و لابي هاي موثر دشمني ها را به همراهي و دوستي ها را به برادري تبديل كنيم و در جهان رقابت ها از نقطه ضعف دشمنانمان استفاده مناسب را ببريم .

آخرين مثال و پايان بحث :

تصور كنيد حركت ملي آزربايجان چنان منسجم و پر قدرت شده كه دولت ايران مجبور شده است براي راضي نگه داشتن اكثريت اتباع خود يعني ترك هاي ساكن در ايران به سياست دوستي با ارمنستان پايان دهد و نمايندگان ترك در مجلس به هر نوع تحرك ارمني دوستي واكنش هاي سختي نشان ميدهند. از طرف ديگر دولت آزربايجان شمالي كه حالا تبديل به يك دولت كاملا ملي و دموكراتيك شده از قدرت اقتصادي و نظامي قابل توجهي بهره مي برد . در اين شرايط تازه براي مثال دولت روسيه چه بهره اي از سياست دوستي با ارمنستان خواهد برد . به زبان ديگر ادامه اين سياست به منافع اقتصادي اين كشور در ايراني كه ترك ها حرف اول را در آن مي زنند چه كمكي خواهد كرد ؟ به اين ترتيب شرايط جديد ،  دوستي به شمار دوستانمان و دشمني به دشمن دشمنانمان اضافه خواهد كرد . در چنين شرايطي يك ارمنستان حتي اتمي نيز نمي تواند به اشغال قره باغ ادامه دهد ، چه برسد به آنكه بخواهد با آزربايجان از در جنگ برخيزد.

 به اين ترتيب مي توانيم اين انتظار را داشته باشيم كه در اثر ارتباط صحيح و تعامل درست و تنظيم دقيق روابطمان در صحنه جهاني خواهيم توانست به منافع ملي و اهداف مردمي و انساني ملتمان كمك كنيم .

دشمن تراشي و ياس و حرمان و منفي بافي كمك حال فعالين ملي و مدني و كل حركت ملي آزربايجان جنوبي نخواهد بود. معني ندارد در هر فرصتي اين معنا را دنبال كنيم كه فلان كشور يا فلان شخص يا فلان قدرت خارجي دشمن استقلال يا فدراليسم يا موفقيت هاي فرهنگي و ملي ما است. كمي بايد بيشتر افق ديد خود را توسعه بدهيم و مانند ملل اطرافمان سياسي فكر كنيم و سياسي عمل كنيم . واقعا چرا بايد پنجاه و چند ميليون ترك آزربايجاني در عمل از ملت هاي كوچكي مثل كرد و ارمني در دنيا عقب باشد ؟ آيا واقعا حق ما اين قدر ناچيز است ؟! آيا اين ملت هاي كوچك و فقير به ما برتري دارند ؟! يا ما درست عمل نمي كنيم ؟

پس برگرديم به سوالات اساسي كه براي جواب به آنها اين مقدار مطلب را مجبور شديم با هم مرور كنيم : سوال اين است : حركت ملي آزربايجان براي بدست آوردن يا باز پس گيري حقوق تاريخي و فرهنگي و ملي خود آيا اساساً مي تواند با خارجي تماس داشته باشد يا نه ؟ ديگر اينكه با چه ملت ها و دولت هايي مي تواند رابطه داشته باشد ؟ و سوال اساسي تر آيا چنين دسته بندي ها و مرز بندي هايي صحيح است يا خير ؟

جواب كاملاً روشن است . بله ما بايد با دولت ها رابطه داشته باشيم . ما بايد افكار عمومي ملت ها را تحت كنترل خود بگيريم  و معني ندارد با منفي بافي و القاي دشمني دولت هاي غالب جهاني به موقعيت و قدرت حركت ملي آزربايجان جنوبي ضربه بزنيم . و در  انتها دسته بندي دولت ها و ملت ها به دشمن و دوست هميشگي و دائمي در جهان سياست معنا و مفهوم ندارد.

                                                                     اورمولو تايماز – زمستان 89

اورمودا اوچاق قضاسينين قيرخينجي گونودو

بلي بوگون چارشمبه بهمنين 27نجي گونو مظلوم اهالي نين ايهمالا قوربان گتديك لري او قورخونج اولوملو اوچاق قضاسينين قيرخينجي گونودور. او طالعسيز گونده هموطنلريميز مظلومجاسينا جان ورديلر. يول و ترانسفر باخاني ميلت وكيللري طرفيندن سورقويا آليندا ، آمما باخان حتي مجليس ده اولما نزاكتين ده بولونمادي. رييس جمهوردا بله بير نزاكت گوسترمه دي . سانكي بيزيم هموطن لريميز اولومه محكوم موشلار. مجليس، سورومسوز باخاني ايشدن آلدي ، آمما رييس جمهور اينسانلارا عيناده اونو آليب دانيشمان لاري اوردوسونا داخيل ائديب و ينيدن كابينه يه سوخدو. مملكتين اوست اوزي دين آدامي و بيريمجي مقام دا اولانلارا حتي بير تعزيه مساژيدا ورمه دي. بو مو اينسانليق گوروي ؟ بو مو وطن سورليك ؟ بو مو مملكت دارليق ؟

بو گون چيخيب شهري گزيندييمده سايسيز حساب سيز تعزيه و ياس توره ن مراسيملرينين ايعلان لاري دووارلاري سوواميشدي. اينسانين قلبي سيخيلماسين نه اتسين ؟ بو آرادا بير آيله نين ايشي داها دا زور ، داهادا وخيم ، داهادا ايچ آجيسي گورونوردو. سايين گشاده فيكر آييله سي بلكه ده قوربان گدنلرين ان آجيلي اويه سيديلر. جناب گشاده فيكر بير آن دا هم گنج خانمين ، هم قاين آناسين ، هم آناسين ،همده ايكي پريل پريل دونيا گوزلي ايكي قيزين ايتيرميشدير. اونون او معصوم گوزل ايكي كيچگي " سوين و آيلين "بيري كورپه اوبيري مظلوم كوچوك بير فيدان . گرچك دن بيز بو كدرلي طالع سيز آتانين يرينه اوزوموزي قويا بيلرمييز؟ مملكتين هله بيرينجي سيرادا سوروملولارينين هر هانگيسينين باشينا بله بير اولاي گلسيدي بو قدر راحات و هچ بير شي اولماميشجاسينا داورانا بيلر ميديلر ؟ بو گون بير تانيديقدان جناب گشاده فيكرين احوالين سوردوم . بيليرسينيز نه جواب وردي ؟ جواب وردي كي تانري دوشمانينين دا باشينا گتيرمه سين ! آدام هر گون بير ايل ياشلانيب . به لي بوكولوب . جاوان آدام مه ييته دونوب . قيرخ گونده قيرخ ايل قوجاليب ! من بير شي دييرم سيز بير شي اشيديرسينيز! اينسان نه دسين ؟ نه سويله سين ده اوره گي سووسون ! الدن بير شي گلمير تانري هركسه گوج ورسين كي  بوكدرين آلتيندان قالخسين . آللاه سوروملو مقاملارادا اينصاف ورسين !تانري باعيثينه نهلت اتسين !

بيز نه دييه ك عزيز هموطن لر ؟! بيزيمده اليميزدن بير شي گلمير! منده اوز نوبمده رببيمدن ايستييرم بير داها خالقيميزا قادا بلا گوسترمه سين . آمين .

 

امرار معاش از طريق تجارت نسل كشي

از وبلاگ ساري گلين

http://sari-gelin.blogspot.com/

حركت ملي ارمني نه تنها از نظر اشغال سرزمين ملل ديگر و دست زدن به كشتار گروهي و اخراج جمعي و .... به صهيونيسم شباهات فراواني دارد، از جهت سير تاريخي نيز مشابه آن است. پس از جنگ دوم جهاني رهبران ارمني كه مشاهده نمودند طرح مساله نژادكشي يهود، باعث بدست آوردن سهل سرزمين فلسطين بدست يهوديان شد، با اتخاذ تاكتيك جديدي شروع به تقديم حوادث سالهاي ١٩١٥ اينبار به عنوان نژادكشي نمودند. به اميد اينكه در اين سايه از خاك آناتولي شرقي و قفقاز جنوبي (هر دو، سرزمينهاي ترك آزربايجاني نشين) نصيبي بدست آورند. از طرف ديگر همانطور كه نخستين طرفداران ايجاد دولت اسرائيل از ميان يهوديان سوسياليست برخاسته بودند، بخش عمده اي از طرفداران روياي ارمنستان بزرگ نيز در آغاز از سوسياليستها بودند. و نيز همانگونه كه در ميان يهوديان پس از دهه هاي ٥٠-٦٠ چرخشي آشكار به سوي آمريكا رخ داد، اين روند در ميان ارمنيان نيز مشاهده شد و رهبران ارمني نزديكي به آمريكا را به عنوان روشي كه آنها را در كوتاهترين مدت به روياي خويش نائل خواهد كرد نگريستند. اين چرخشها، نزديكي همزمان به دو اردوگاه چپ و راست و فعاليت پنجاه ساله لوبي ارمني شتاب و موفقيت بسياري براي حركت ملي ارمني ببار آورد.

از سوي ديگر در تركيه دولت اين كشور، با ترس از آنكه شايد در آرشيو عثماني چيزي كه مويد نسل كشي باشد پيدا گردد، مدتها در باز نمودن اين آرشيو تعلل نمود. اما بالاخره پس از درك وسعت اقدامات و تاثير تبليغات ارمنيان، به اين اقدام دست زد و مشاهده كرد در آرشيو عثماني چيزي كه مويد نسل كشي باشد وجود ندارد و پس از آن به انتشار اسناد پرداخت. اما هنگامي كه آنكارا آرشيوهاي خود را براي عموم گشود و اسناد را رو كرد، كار از كار گذشته بود و افكار عمومي غرب ديرزماني بود كه به وجود نژادكشي ارامنه باور كرده بود. وضع آنچنان بود كه حتي پس از باز شدن آرشيوهاي عثماني تقاضائي براي بررسي آنها نشد. تركيه ترن تبليغات را از دست داده بود.

امروز نسل جديد ارمني، بيخبر از جنايات نسل هاي قبليشان، و بدون احساس نياز به هر گونه سند و مدركي، نه تنها به قرباني بودن خود و افسانه نسل كشي ارامنه باور كرده است، بلكه توانسته است ديگران را هم به آن بباوراند. اكنون افسانه نسل كشي ارمني در آمريكا و اروپا به بخشي اقتصادي-تجاري تبديل شده است. هزاران تن از "نسل كشي" گذران زندگي ميكنند. در اين زنجيره، انجمنها، موقوفات، مدارس، شركتهاي لوبيگري، دفاتر حقوقي، رسانه هاي نوشتاري و صوتي و ديداري، موسسه هاي انتشاراتي، هنري، موسيقي و شركتهاي تهيه كننده فيلمها و ..... جاي دارند. ارمنيان با هفت ميليون دياسپوراي قوي خويش، ميوه هاي فعاليت لوبيگري خود را كه ساليان دراز با موفقيت انجام داده اند ميچينند. به عنوان نمونه، جامعه ثروتمند ارمني كه به درجه مهمي با جامعه فرانسوي ادغام شده و به مقامات بسيار مهمي در اين كشور دست يافته است، آنچنان قدرتمند گرديده كه اكنون به عنوان ارمني فرانسوي ميتواند بر سياستهاي خارجي دولت فرانسه تاثير گذارده و در راه پيوستن تركيه به اتحاديه اروپا نيز سنگ اندازي كند. وضعيت مشابهي در روسيه نيز وجود دارد و ارمنيان اين كشور از شكل دهندگان سياست خارجي اين كشور بويژه در قفقاز و خاورميانه اند. هر چند بسياري از دولتهاي اروپائي به دليل اشتراك مستقيم در امر اشغال و تجزيه عثماني و استفاده از ارامنه براي كشتار گروهي و نسل كشي تركان قفقاز و آناتولي و ايران، خود مستقيما نميتوانند ادعاي نسل كشي ارامنه را به رسميت بشناسند، اما پارلمان بسياري از دولتها داستان قتل عام ارامنه را پذيرفته است. كار به جائي رسيده كه دانشمندان و تاريخ نگاران اروپائي و آمريكائي كه نژادكشي ارامنه را انكار ميكردند حتي آنرا زير سوال ميبردند تكفير و طرد شده اند.

مركز آرشيو و اسناد حوادث جيلوولوق-قاچاقلار در آزربايجان جنوبي

گذشته بايد در گذشته باقي بماند. البته ميبايد از آنچه كه اتفاق افتاده است - بدون آنكه اسير گذشته شد- درسهاي لازم گرفته شود و اين همان چيزي است كه خلق ترك از آن غافل بوده است. در صد و پنجاه سال گذشته تركان تركيه، آزربايجان و ايران كه خود به دفعات قرباني نسل كشي ارامنه بوده اند آنچنان ميدان را خالي گذارده اند كه اكنون ارمنيان موفق به قبولاندن داستان نسل كشيشان به افكار عمومي جهان شده اند. در حاليكه ارمنيان، وقايع خونين سالهاي نخست قرن بيستم را هرگز نخواسته اند فراموش كنند و هويت ملي ارمني را بر اساس نفرت و دشمني با خلق ترك بنياد گذارده اند؛ خلق ترك در عثماني، قفقاز و ايران، با ساده دلي تمام مصيبتهايي را كه در آن سالها متحمل گرديده است، هم از حافظه خود و هم از حافظه فرزندان خود پاك نموده، تلخي ها و دشمنيها را در گذشته دفن كرده و هويت ملي خود را نه بر اساس دشمني با ديگر ملل، بلكه بر اساس دوستيهاي آينده بنا نهاده است. خلق ترك –بر خلاف خلق ارمني- نه به گذشته، بلكه به آينده نگريسته است و در اين موضوع، به سبب آنكه صادقانه به قرباني بودن خود باور داشته است، كوچكترين اقدامي ننموده است. اما دياسپوراي ارمني، به جاي اعتراف و عذرخواهي از كشتارها و مظالمي كه در آغاز و پايان قرن بيستم بارها و بارها بر عليه خلق ترك در شرق تركيه، آزربايجان شمالي و آزربايجان جنوبي انجام داده است، با زنده نگاهداشتن افسانه قتل عام ارامنه دائم در تنور نفرت دميده است.

متاسفانه ما ايرانيان نيز بيش از هشتاد سال است با تبليغات هماهنگ ترك ستيزانه لوبي ارمني- قوميتگرائي افراطي فارسي كاناليزه شده ايم و دانسته هايمان در باره مسئله ارمني در عثماني، كشتار تركان ايران و آزربايجان به دست ارامنه و كلا مسئله ترك-ارمني بسيار اندك است. آن اندك هم كه مي دانيم بدون يك كلمه زياد و كم عبارت است از ادعاهاي افراطيون داشناك و نژادپرستان فارس كه به آموزه و تبليغات رسمي دولتي جمهوري اسلامي نيز مبدل گشته است. امروز در ايران بسياري از نژادپرستان ايراني پان ايرانيست و قوميتگرايان افراطي فارس منسوب به هر سه جناح مذهبي، چپ و سلطنت طلب، عملا به صورت مدافعين توسعه طلبي دولت ارمنستان و اشغال اراضي جمهوري آزربايجان توسط دولت مذكور، توجيه كنندگان قتل عامهاي انجام شده توسط ارمنييان مسيحي بنيادگرا در آزربايجان جنوبي، جمهوري آزربايجان و لوبيگران ارمنيان ضد ترك -ضد آزربايجاني در آمده اند. لوبي پرقدرت ارمني در ايران موفق شده است به سياستهاي خارجي تنها دولت رسما شيعه جهان يعني جمهوري اسلامي ايران جهت داده و آنرا به پشتيباني از كشوري كه خاك مسلمانان شيعه را اشغال نموده و به قتل عام شيعيان مسلمان پرداخته است وادارد. با پيروي دولت جمهوري اسلامي ايران از سياست هاي ضدتركي-ضد آزربايجاني و حمايت آن از دولت اشغالگر ارمنستان، ميتوان گفت كه دول استعماري اروپائي و غرب مانند دوره شاه عباس صفوي، بار ديگر موفق شده اند كه در سيماي ايران و بنام اسلام و بدست فارسان شيعي، ضربه اي مهلك و تاريخي بر پيكر جهان اسلام و دنياي توركي وارد آورند.

در ايران - در اثر غفلت يك سد ساله خلق و نخبگان ترك و آزربايجاني كه به كرات قرباني قتل عامها و نسل كشيهاي انجام شده توسط ارمنيان بوده اند- به جز نوشته هاي پراكنده و غيرتخصصي و مقالات اغلب جدلي و برخي اشعار منفرد؛ مطالعات و بررسيهاي جدي و آكادميك و مجموعه هاي اسناد و آرشيو در باره كشتارهاي تركان آزربايجان ايران بويژه در سالهاي جنگ جهاني اول توسط نيروهاي ارمني (حوادث جيلوولوق-قاچاقلار) وجود ندارد. البته در كتب منفرد خاطرات و كتب تاريخ و جغرافياي مناطق و .... مربوط به منطقه نيز، اطلاعات پراكنده بسياري در اين مورد وجود دارند.

براي پر نمودن اين خلاء ضروري است مركز و يا مراكز آرشيوي در برگيرنده همه اسناد دولتي، روزنامه ها،  عكس ها، خاطرات بازماندگان آن حوادث، سروده هاي آشيقان و مرثيه هاي مردمي در باره آن فجايع ايجاد گردند. اين مراكز مي بايست اسناد و مدارك جمع آوري شده را بر حسب موضوع و محل وقوع فجايع (اورميه، سالماس، خوي، ديلمقان، سولدوز، ماكو، قره داغ، مرند، قوشچو، شرفخانه و ....)، هر كدام به صورت مجموعه هاي جداگانه دسته بندي و نشر نمايد. همچنين همراه با برگزاري كنفرانسها و نمايشگاهها و سمينارهاي علمي در مراكز دانشگاهي و فرهنگي شهرهاي مذكور، ميبايست به برپاداشتن مراسم سالانه ياددبود مذهبي در مساجد و جمع ائوله ري و نصب مجسمه و بناها و لوحهاي يادبود در سراسر شهرهاي آزربايجان– به زبانهاي تركي و انگليسي- نيز اقدام نمود.

تنها در اين صورت است كه ميتوان به اين سوال پاسخ داد كه چگونه چنين فجايعي بوجود ميآيند و تكرار ميشوند. يافتن پاسخ اين سوال از طرف خلق و روشنفكران ترك-آزربايجاني، آينده اي صلح آميز را براي مردم منطقه تضمين ميكند. و غفلت از پاسخ دهي به اين سوال است كه باعث مي شود تركان آزربايجان در طول قرن بيستم چهار بار در معرض كشتارهاي جمعي توسط ارمنيان قرار گيرند.

كشتار تركان آزربايجان جنوبي توسط دستجات ارمني و آسوري – م.بهاري

دستجات ارمني و آسوري متشكل از مهاجرين و فراريان وان از خاك عثماني و ارامنه و جيلوهاي ساكن اورميه در روز دوم اسفند توانستند پس از چندين روز درگيري و محاصره مردم گرسنه و بي سلاح اورميه شهر قهرمان اورميه را تصرف كنند. دولت هاي روس و انگليس ، همچنين بيست هيئت ميسيونري مسيحي كه فعال ترين آنها ميسيون آمريكايي و در نوبت بعدي فرانسه و آلمان به همراه هفده گروه ميسيونري مسيحي اروپايي در اورميه از سال ها قبل طرح ريزي چنين اقدامي را كرده بودند و اهالي خسته و گرسنه و به شدت ضعيف شده اورميه طي سال هاي آشوب و اشغال در سال هاي نهضت مشروطيت و اشغال آزربايجان بدست روس  با دادن تلفات وحشتناك مجبوراً شهر را در اختيار دسته هاي قلدر و خون ريز ارمني دادند. نوشته زير توسط دوست دانشمندم جناب مهران بهاري نوشته شده كه به مناسبت نزديك شدن اين ايام مطالعه آن را مفيد مي دانم .اورمولو تايماز

با سقوط دولت تزاري روسيه، قواي وي مجبور به عقب نشيني از بخشهائي از خاك عثماني كه در آغاز قرن بيستم به اشغال خود در آورده بود شد. متعاقب آن با پس راندن نيروهاي اشغالگر انگليس و فرانسه و يونان تحت رهبري آتاترك، خلق ترك در آناتولي-رومئلي و يا تركيه جديد موفق به كسب و حفظ استقلال وطن خويش گرديد. بدين ترتيب طرح ماجراجويانه دول استعماري اروپائي و غرب و بنيادگرايان مسيحي براي تاسيس دولتي صليبي-ارمني در خاك و مناطق ترك نشين شرق آناتولي (آزربايجان تركيه) و با استفاده از روشها و تاكتيكهاي ترور، شورشهاي مسلحانه، نسل كشي، كشتار و اخراج توده ترك كه به مدت بيش از نيم قرن آنها را بكار برده بودند با ناكامي مواجه گرديد.

اما پس از اتفاقات فاجعه بار، پرهزينه و تاسفبار مذكور در عثماني، نه ارمنيان و نه دول استعماري از پاي ننشستند. در همان سالها روسيه در جنوب قفقاز بخشهايي بسيار گسترده از اراضي ترك نشين آزربايجاني را تجزيه و به دولت تازه تاسيس شده ارمنستان (و بخشهايي از آنرا به داغستان روسيه و گرجستان) الحاق نمود. دولت جديد ارمنستان نيز شروع به اخراج و پاكسازي ساكنين ترك اين مناطق بويژه از شهر ترك نشين و آزربايجاني ايروان، پايتخت بعدي اين دولت كرد. هنگامي كه روسها خانات تركي-آزربايجاني ايروان – جمهوري ارمنستان امروزي- را اشغال نمودند، اكثريت جمعيت آن ترك بود. تقريبا دو سوم جمعيت مسلمان (ترك) خود شهر ايروان-پايتخت بعدي ارمنستان- يعني بيش از ٦٠٠٠٠  تن در اوايل قرن بيستم از طرف روسيه و بقيه به همراه تركان ساكن در ديگر مناطق ارمنستان در اواخر قرن همين از طرف دولت ارمنستان به زور اخراج شدند.

از طرف ديگر و همزمان با وقايع عثماني، ارمنيان به همراهي آسوريان باز با تحريك، خط دهي و كمك دول استعماري غرب-مسيحي به هوس تاسيس دولتي مسيحي در بخشهايي از خاك آزربايجان جنوبي (آزربايجان ايران) و الحاق آن به دولت تازه تاسيس ارمنستان افتادند. و باز در زمينه سازي اين هدف، نيروهاي مسلح دولت ارمنستان و شبه نظاميان ارمني (قاچاقلار) به همراهي همتايان آسوري خود (جيلوولار) به سوداي بدست آوردن برتريت جمعيتي عددي و خاك، دست به قتل عام و نسل كشي تركان در ايران (آزربايجان جنوبي) زدند. قتل عام فجيع و نسل كشي بيش از صد هزار تن از تركان آزربايجان جنوبي در سالهاي جنگ اول جهاني در اورميه، سولدوز، خوي، سلماس، مرند، قره داغ، ديلمقان، شرفخانه، ماكو، قوشچي، ... انجام شده توسط نيروهاي مسلح مسيحي ارمني-آسوري، به حوادث "جيلوولوق-قاچاقلار" معروف است.

پس از فرو پاشيدن اتحاد جماهير شوروي و گرفتار آمدن آزربايجان در دامن جنگ داخلي و ناآراميهاي قومي و در اثر غفلت رهبران و ساده لوحي مردم آزربايجان، ارمنيان دوباره فرصت را غنيمت شمرده استقلال منطقه عمدتا ارمني نشين قره باغ عليا را از آزربايجان اعلام نمودند. و بدنبال آن سناريوي قتل عام تركها و اشغال اراضي آزربايجان در سالهاي جنگ جهاني اول در شرق تركيه، جنوب قفقاز و آزربايجان ايران توسط ارمنيها و با حمايت ها و تشويهاي آشكار و نهان روسيه و دول بزرگ غربي و مراكز ميسيونري مسيحي، بار ديگر و عينا تكرار شد. با پيشروي ارتش ارمنستان و نيروهاي روسيه در داخل خاك آزربايجان، ارتش اين كشور علاوه بر قره باغ عليا، قره باغ سفلي ترك نشين را نيز متصرف و افزون بر آن هفت استان ديگر جمهوري آزربايجان را اشغال نمود. جنگ خونين در گرفته بيش از پنجاه هزار كشته و يك ميليون بيخانمان و آواره ترك برجاي گذاشت. در ادامه، به عنوان تاكتيكي براي فراري دادن اهالي ترك، ارتش ارمنستان با حمايت هنگ ٣٦٦ ارتش روسيه شهر خوجالي آزربايجان را اشغال و به كشتار جمعي توده ترك غيرنظامي اقدام نمود. در قتل عام خوجالي صدها غيرنظامي شامل زنان و كودكان به طرز فجيعي كشته شدند. گزارشات منابع حقوق بشري و بين المللي بيطرف، پر از ذكر نمونه هاي فجايع انجام شده در اين قتل عام توسط نيروهاي ارمني، مانند دريدن شكم و بريدن گوشهاي زنان و مردان، شليك تير خلاص به سرهاي كودكان و نوجوانان، كشتار تمامي اعضاء بسياري از خانواده ها، مثله كردن سربازان اسير و به دار آويختنشان ميباشد.

ارومي، کي ز آفت خواهد آسود؟

شعر زير سروده تقي رفعت از پيشگامان بيداري و خودآگاهي ملي ترك در آزربايجان جنوبي است.  اين شعر فارسي به سبك جديد و به مناسبت به آتش كشانيدن اورميه توسط نيروهاي مسيحي اشغالگر حين فجايع جيلوولوق-قاچاقلار سروده شده و در شماره ٢٧ روزنامه تجدد چاپ تبريز منتشر گرديده است. تقي رفعت در اين شعر خود به زباني شاعرانه و پراحساس تراژدي سوازنيده شدن اورميه را ناشي از اعتماد و مهمان نوازي وي و گشودن آغوش خود به نصاراي مهاجم و جيلوهاي گريخته از عثماني دانسته است:

ارومي سوخت ! ارومي سوخت ! ارومي

كه اندر سينه اش اميد عمران

نوا نو مي دميد از بخت ايران

برغم خارجي و نفع بومي

حياتي تازه درمي يافت شادان…

خدا ! شر كدام آذر قدومي

سوخت ارومي؟

ارومي كز خرابي هاي بيداد

پريشان، بيقرار، آزرده مي بود

كه فرزندان خود را دير يا زود

به جلادان استبداد مي داد

ارومي، كي زآفت خواهد آسود؟

خداوندا كدامين بخت شومي

سوخت ارومي؟

روايت را بنا شد حكم رويت…

نديديم آن سيه كابوس را ما،

نه حال بلده مطموس را ما،

كه ويران شد سراسر… در نهايت

شنيديم آفت منحوس را ما،

كه زير آسمان پر نجومي،

سوخت ارومي

بلي گفتند ارومي سوخت، خاكستر

شدش بازار و آزادي چنين را،

چنان تاب آورد مردم كه اين را،

نمي برد از خداي اميد ديگر،

كه اين اندازه سخت آرد به خاور

بلاد از هر طرف، هر سو هجومي…

سوخت ارومي

ارومي انتظاري غير از اين داشت…

ارومي انقلاب روس را ديد،

نهضت اندر دلش فرياد و بلعيد

فغان سينه رنجور پنداشت

كه بتوان خصم ديرين باز بخشيد…

چه بود افسوس! مردي را لزومي؟

سوخت ارومي

زكشت مرحمت با صد نيازي،

ارومي بار بدبختي درو كرد

ارومي در كنارش مار پرورد

ارومي سوخت از مهمان نوازي

به جرم اينكه شد با فقر همدرد

جلوها را رهاند از دست رومي،

سوخت ارومي

ارومي! اعتمادت؟ اعتمادت

ترا سخت امتحان كرد اندرين كار!

دو روزت بخت نيكو بود بيدار،

دو روزت عهد خواري خارج از ياد،

سوم روزت سعادت شد نگونسار،

ارومي! باز غرق اندر غمومي!

سوخت ارومي

ارومي! اعتمادالدوله ديروز،

نصارا نيز امروزت دهد باك،

يكي طوفان خون جوشاند ار خاك،

يكي افروزد آتش هاي جانسوز!

پس از ده آك، ارومي! باز ده آك

هزاران بوم پس از تبعيد بومي!

سوخت ارومي!

ارومي مي نبايد روي نابيد،

از الطاف جناب رب قهار،

فلاكت بختياري آورد باز،

بشرط آنكه در دل پايد اميد؟

بشرط اينكه باشد عزم در كار؟

به فردا ديده بايد دوخت ارومي!

سوخت ارومي!

همي با ما كند اقبال پرخاش،

همي بر فرس تازد بخت بدخو!

از آتش من نترسم يكسر مو،

رقيب ما چو آتش بود، اي كاش

ز ترس آب جاري در تكاپو…

ارومي! نااميد اندر همومي

آه! ارومي! …

شناسم سخت تر خصمي ترا من،

كه باشد ياس ميل آشوب، امل ريز…

چو افتادي چنين، چونان تو برخيز

كه خود نادم شود از كرده دشمن،

سمند عزم را بر صولت انگيز

مبادا، غيرتت ريزد چو مومي…

هان اورمی