Məhəmmədəmın Rəsülzadənin yaş günü

Büyük ziyalı , dahı siyasət çi , araşdırəmacı və bilim adamı rəhmətlik Məhəmmədəmın Rəsülzadə dünya musləmanlarının ilkin cümhür başqanı və Azərbaycan birinci cümhüriətinin qürücüsünün yaş günün hərksə təbrik diyrəm . Rəsülzadə müxtəlif gorüp lar və partıalarla çalışdı , Irançlıq dan tam saf və təmiz Azərbaycançılıqa ərdı . Hər zaman ozun vətən üçün qurban etməyə amadə oldu və nəhayt sürgündə vəfat etdı . Tanrı ruhun şad etsın .

Urmiyyə gölünün taleyi narahatlıq doğurur

http://www.bbc.co.uk/azeri/news/story/2011/01/110119_urmiyya.shtml

	Urmiyyədəki adalardan birində monqol xanı dəfn edilib

İran Azərbaycanındakı, daha doğrusu İranın Qərbi Azərbaycan ostanındakı qədim Urmiyyə gölü sürətlə quruyur. Bu barədə həyəcan təbilini artıq bir müddətdir ki, ətraf mühit fəalları çalırlar

Dünyanın nadir ekosistemlərindən sayılan Urmiyyə gölü qorunmasını UNESCO İran hökumətinə tapşırıb.

Lakin illərdən bəridir ki, gölü qidalandıran çayların qarşısının bəndlərlə kəsilməsi bəzi məlumatlara görə onun maksimal dərinliyini 16 metrdən 4 metrə çatdırıb.

Bu, digər tərəfdən Urmiyyə gölünün həddən-ziyadə duzlaşması ilə müşayiət olunur. Hazırda Urmiyyə dünyanın ən duzlu göllərindən biri sayılır və buna görə də balıqların kökü demək olar ki, kəsilib.

Bu isə öz növbəsində köçəri quşların o cümlədən çəhrayı flaminqoların bu yerlərə gəlməsinin qarşısını ala bilər. Gölün yeganə canlı sakinləri xırda dəniz xərçəngləridir. Yaxın Şərqin ən böyük gölü olan Urmiyyə, ölçüsünə görə dünyanın iyirminci gölüdür.

Urmiyyə 1930-cu illərdə İran şahının şərəfinə Rezaye adlanırdı, lakin gölün siyasiləşməsi bundan daha əvvəllər başlanıb.

Onun adına ilk dəfə olaraq eramızdan əvvəl 9-ca əsrdə Akkad krallarının salnamələrində rast gəlinir.

Azərbaycanı işğal etmiş monqol xanı Xulaqunun da məzarı gölün onlarca adasından birindədir.

Hazırda isə Urmiyyə Cənubi Azərbaycanın Babək dağı kimi, bu göl də ənənəvi etnik etirazlar məkanıdır

آصلان پارچاسينين شاعيري معلوم اولدو

Nadidə sayin bir qardaşim cox ozaxlardan  Aslan parcasi yazima dozənləmə gətirmiş cox təşəkur edərək e-postanin həmən aynisin sizlərlə paylaşmaq istədim

salam bey

 Aslan parchasini yadiniz teshekur edirem, sadece bezi imla yanlishli latin elifbasida var , ki orginala uygun deyil men orginal metni size gönderirem

sagilarimla

bagir Efshar

سلام اورمو تایماز بی

شهید بهروز دهقانی یه احتاف الونموش شئعیر منه عاید دیر . دیرلی تبریز سسی صحیفه سینده درج ائتدگینزه گوره سیزه مینت دارام.

 باقیر افشار

Behruz dehganiyə ehtaf

 

Aslan parçası

 

Çiyinləri yerə dəymiş

yenilməmiş

Burası meydandur

Gözləri açıq , göydə mavilərin dərinliklərinə tikilib

 

O hər zaman yenilməyi düşünəndə ölürmüş

Günəş saçanda səhər

Qartal kimi quzgunları yenirmiş

 

O yenilmədi , bitmədi savaş

 

Səməd hələdə çantasında kitab daşır

Aşıq misri çalır

Türkiləri saysiz hisabsiz

Təbrizdə

Mavi bayraq dalqalanır

Gizli

Hələ Gilzli

Gün gələcək

Gün gələcək

 

Bağır  10.07.09

 

Frankfurt. Almaniya

آصلان پارچاسي Aslan parçasi

Aslan parçasi                    

 Geçmiş pəhləvi rejimində və pişəvəri hərəkatının həzimtindən sonra bir neçə ıl sokünət və qəbrıstanlıq sükütü hakim olunmuşdu . Ancaq Azərbaycan millətinin oşaqları heç bir zaman yenilməmişlər və əllərın dən gəldikcə oz davalarına sadiq qalmışlar . Səmd behrəngi Azərbaycan oşaqlarının həqiqi oyrətmənı , Iran və azrbaycanda yeni oşaq ədəbiyatının qürücüsü, behrüz Dehqanı digər Təbrizli xalq qəhrəmanıla birgə Azərbaycan nağılların iki məcmuədə kənədləri dulaşaraq xalqın ağzından oyrənib və kağaz üstə gətirib və zəbt etmışdılər . Yalnız bu məcmuə fars dilində yayılmışdır . Mənim oşaqlıqım bu məcmuə və səmdin digr kitabların oxumaqla geçdi və mənim bugünki Azərbaycan sevdam elə o günlər başlanmışdır . Əfsus ki millətimizin bir çox ıgıd aslan oşaqları o zamanlar sül gürüşlu partıa və qoruplara cəlb olunub və əsil yoldan alı quyuldular . Bunlardan biridə Şəhid Behrüz dehqanı ıdı ki bir aslan kimin pəhləvi rejimilə savaşıb və bu yolda canından oldu . Səmd və Bəhrüzün anısına əşağıda gələn şeri hozurlarınıza sunuram . Şairin adı mənə məlum olmadı .

Bu şeir Behrüz dehqanıyə ithaf olunmuşdur

 çiyənləri yerə dəimiş yenilməmiş

 burası meydandir

 güzləri açıq güydə mavılərin dərinlik lərinə tikilib

 o hər zaman yenilməyi düşünəndə olurmuş

 günəş saçanda səhər qartal kimi quzqunları yenirmiş

 o yenilmə di bitmədi savaş

səmd hələdə çantasında kitab daşır

 aşıq misri çalır  türkiləri saysız hesabsız

Təbrizdə mavı bayraq dalqalanır

 Gizli

 hələ gizli

 gün gələcək

 gün gələcək

آصلان پارچاسي

گچميش پهلوي رژيمين ده و پيشه وري حركاتينين هزيمتيندن سونرا بير نچه ايل سكونت و قبريستانليق سكوتي حاكيم اولونموشدو. آنجاق آزربايجان ميلتينين اوشاقلاري هچ بير زامان ينيلمه ميش لر و اللرين دن گلديكجه اوز داوالارينا صاديق قالميشلار. صمد بهرنگي آزربايجان اوشاقلارينين حقيقي اويرتمني و ايران و آزربايجاندا يني اوشاق ادبياتينين قوروجوسو بهروز دهقاني ديگر تبريزلي خالق قهرمانيلا بيرگه آزربايجان ناغيل لارين ايكي مجموعه ده كندلري دولاشاراق خالقين آغزيندان اويره نيب و كاغاذ اوسته گتيريب و ضبط اتميشديلر. يالنيز بو مجموعه فارس ديلينده ياييلميشدير. منيم اوشاقليقيم بو مجموعه و صمدين  ديگر كيتابلارين اوخوماقلا گچدي و منيم بوگونكي آزربايجان سودام اله او گونلر باشلانميشدير. افسوس كي ميلتيميزين بير چوخ ايگيد آصلان اوشاقلاري او زامانلار سول گوروش لي پارتيا و قروپلارا جلب اولونوب و اصيل يولدان آلي قويولدولار. بونلاردان بيريده شهيد بهروز دهقاني ايدي كي بير آصلان كيمين پهلوي رژيميله ساواشيب و بو يولدا جانيندان اولدو. صمد و بهروزون آنيسينا اشاغيدا گلن شعري حضورلارينيزا سونورام . شاعيرين آدي منه معلوم اولمادي.

 بو شعر بهروز دهقاني يه ايتحاف اولونموشدور

 آصلان پارچاسي

 چيينلري يره ديميش

ينيلمه مه ميش

بوراسي ميدان دير

گوزلري آچيق

گويده ماوي لرين درينليك لرينه تيكيليب

او هر زامان ينيلمه يي دوشوننده اولورموش

گونش ساچاندا سحر

قارتال كيمي قوزقونلاري ينيرميش

او ينيلمه دي  بيتمه دي ساواش

صمد هله ده چانتاسيندا كيتاب داشير

آشيق ميصري چالير

توركي لري سايسيز حسابسيز

تبريزده ماوي بايراق دالقالانير

گيزلي

هله گيزلي

گون گله جك

گون گله جك

تركيه ، رنسانس اسلامي يا دولت سايه و رابطه آن با رنسانس ملي در آزربايجان جنوبي

پس از جنگ جهاني اول و سقوط امپراطوري هاي ترك عثماني و قاجار و تولد چندين كشور جديد ، تركيه نوين به رهبري مصطفي كمال آتا ترك  متولد شد. بارز ترين مشخصه اين دولت ملي بودن و مهم تر از آن لائيك بودن اين دولت بود. دولت سكولار آتا ترك تاكنون توانسته به حيات خود ادامه دهد و الگويي براي جهان اسلام باشد. اما موضوع به اين سادگي ها نيست . يك لايه پنهان در جامعه تركيه كه معتقد به خلافت اسلامي و بر ضد دولت سكولار بود هميشه توانسته به حيات خود ادامه دهد ، اگرچه سركوب شده  اما در خفا توانسته ضمن حفظ موجوديت خويش به يارگيري و افزايش قدرت سياسي و اقتصادي دست يازد.

 در ايران نيز كم و بيش اين منوال به روش ها و اشكال ديگري وجود داشته است . رضا شاه با تكيه بر استبداد توانست كليه نيروهاي ملي و قومي را سركوب كند . اما نتوانست تشكيلات روحانيت و سلسله مراتب مرجعيت شيعه را منكوب كند اگرچه آن را ضعيف كرد. در حقيقت تشكيلات مرجعيت و روحانيت شيعه در ايران تنها تشكيلات سياسي – مذهبي با پشتوانه مردمي بود كه با كمترين مزاحمت دولت زندگي مي كرد . اين تشكيلات در جريان ملي شدن صنعت نفت و كودتاي بيست و هشت مرداد به داد سلطنت رسيد و حكومت دكتر مصدق را ساقط كرد . سپس در سايه اين همكاري توانست كمي بعد كل نظام سلطنتي را ساقط كند و در راس امور قرار گيرد. براي اين كار نيز در يك برزخ زماني كه مي توانيم آن را به دوران تقيه نيز تشبيه كنيم با مانووري سياسي با استفاده از نيروهاي ملي و مذهبي و مجاهدين خلق همه را در مقابل سلطنت قرار داده و سپس با حركتي گاز انبري در چند مرحله كليه مخالفان خوداز جمله همكاران قبلي خود را از صحنه سياسي كشور بيرون راند.

در تركيه اين زور آزمايي ها نيز به انحاء مختلف بوده است و تا حال نيز ادامه دارد. دولت اردوغان يا دولت حزب مقتدر عدالت و توسعه ميراث دار كليه نيروهاي مذهبي ضد لائيك و مخالف با انديشه هاي نوين آتا ترك در تركيه است . با اين تفاوت كه روش سياسي و مملكت داري مصطفي كمال آتا ترك و شخصيت و سيماي سياسي و ملي او عناصر و ارگان هاي دولتي و تشكل هاي غير دولتي را چنان قوي و با شالوده مستحكم بنا كرده كه تغيير رژيم به سادگي ايران نمي تواند باشد. اما اكنون نيروهاي مخالف سكولاريسم در تركيه قدرت كافي براي عرض اندام را پيدا كرده اند. اما بحث اين مقاله ، اين قسمت از تحولات سياسي و اجتماعي كشور دوست و برادر تركيه نمي باشد ، بلكه در اينجا مي خواهم در مورد دولت سايه (Derin devlet) عميق كمي صحبت كنم.

در پشت حكومت عدالت و توسعه نيروي فكري و اقتصادي عظيمي نهفته كه با استفاده از احساسات مذهبي جامعه تركيه سال ها است كه در برزخ تقيه قرار دارد و مرتب به قدرت خود مي افزايد. اين دولت سايه از تضادهاي دروني جامعه تركيه بهترين و بيشترين استفاده را مي كند. آنچه كردها در زمان فروپاشي عثماني و در خلال كنفرانس هاي لوزان و سور نتوانستند به دست آورند ، اكنون در سايه حمايت دولت سايه و اقدامات دولت آق پارتي آن ها را اميدوار كرده است . از طرفي ترك هاي طرفدار خلافت و دشمن لائيسيته نيز از همان اولين سال هاي ايجاد تركيه نوين دست همكاري به تجزيه طلبان كرد داده اند. لرد گلادسون اوايل قرن بيستم در مجلس عوام انگليس یک جلد قرآن را بلند کرده وگفته بود : تا زمانی که این قرآن در دست مسلمانان باشد ، ما نمی توانیم بر آنها حکومت کنیم لذا ناچاریم این قرآن را از بین برده یا اینکه رابطه مسلمانان را با آن قطع کنیم .اينكه اين سخن چقدر درست بوده موضوع بحث ما نيست ولي نگارنده معتقد است اين جمله تعمداً و در جهت افزايش قدرت نيروهاي مذهبي در مقابل لائيك ها و ايجاد يك نوع تعادل قوا در كشورهاي اسلامي گفته شده است . جمله اي كه با استناد به آن چه در ايران و چه در تركيه و چه در كشورهاي عربي ، جامعه اسلامي توانسته است تبليغات عمده اي به راه انداخته و سربازگيري موثري انجام دهد. از موثرترين مقاومت ها در مقابل دولت نوين تركيه قيام شيخ سعيد پيران در خلال سال هاي 25-1924مي باشد. تئوريسين اين حركت شيخ سعيد نورسي مشهور به بديع الزمان بود. اين قيام خونين و مسلحانه كردي – مذهبي سركوب شد اما  دولت نتوانست مدرك كافي براي اعدام نورسي بيابد و به ناچار وي زنداني و سپس تبعيد شد. وي بارها زنداني شده و از تبعيد گاهي به تبعيد گاه ديگر نقل مكان مي كرد تا اينكه در دهه پنجاه ميلادي مرد، اما داستان تمام نشد و تا حال ادامه دارد . مريدان مكتب وي كه به نورچي ها شهرت دارند ضمن محكم كردن پايه هاي عقيدتي خود توانسته اند قدرت اقتصادي درخور توجهي بدست آورند و در اركان دولت نفوذ عجيب و غريبي داشته باشند. هيچ شبهه اي وجود ندارد كه احزاب سعادت ، رفاه ، عدالت و توسعه آبشخور عقيدتي خود را از نورچي ها گرفته اند . اداره امنيت و پليس كشور به مقدار زيادي در كنترل اين دسته قرار دارد. مدياي قدرتمند و پر نفوذي اين دسته را حمايت مي كند . روزنامه زمان ، تلوزيون ت گ رت ، آ ت. و، سامان يولو ، كانال 7، ان جي او هاي قدرتمندي مثل دنيز فنري كه در اروپا فعاليت مي كند ،بنگاه هاي اقتصادي قدرت مند و ده ها و صدها ارگان ديگر به اين گروه تعلق دارند. فتح الله گولن كه اكنون در آمريكا زندگي مي كند در راس اين امپراطوري قراردارد. سياست خارجي دولت اردوغان را اين گروه تعيين مي كند. بيجا نيست كه حزب عدالت و توسعه قوي ترين حزب سراسري در ايالت ها جنوبي و جنوب شرق تركيه مي باشد. دولت در سايه نورچي ها و دولت قانوني تركيه اكنون در تدارك ناك اوت كردن نيروهاي لاييك و طرف دار آتا ترك مي باشد. دادگاه و دعواي حقوقي ارگنه كون مستقيماً اين نيروها را مورد حمله قرار داده اند . مماشات و ميدان داري احزاب كردي و سياست اقتصادي ، اجتماعي و فرهنگي آچيليم دولت اردوغان نيز شاهد اين مدعا است . اكنون اقتدار حاكم مثل دهه بيست ميلادي آشكارا با نيروهاي تجزيه طلب كرد همكاري مي كند ودر عين حال با استفاده از نيروي مذهب ، كردها را كنترل مي كند . اكنون نيروهاي ملي و سكولار در تركيه در چالش عظيمي به سر مي برند ، پيشرفت اقتصادي تركيه و منابع مالي اين كشور كه در سايه اقدامات آتا ترك و دولت هاي لائيك تركيه ايجاد شده و احترام بين المللي بزرگي را براي كشور دست و پا كرده است ، بد جوري دهان دولت سايه را به آب انداخته و نورچي ها مترصد هستند اين لقمه عظيم را ببلعند. آمريكا ، فرانسه و آلمان نيز بدشان نمي آيد كه قدرت روز افزون تركيه را مهار كنند و چه بهتركه اسلام گرايان در نقش ترمز قابل اطميناني اين مهم را مديريت كنند.

اما نيروي ديگري در خارج از مرزهاي تركيه اين حركت را تحت تاثير خود قرار داده و در آينده مي تواند تعادل قوا را به هم زند. اين نيرو حركت ملي آزربايجان جنوبي است . حركت ملي آزربايجان جنوبي كه ماهيتي كاملاً ملي و سكولار دارد مي تواند تعادل قوا را هم در تركيه و هم در جمهوري آزربايجان شمالي به سمت نيروهاي سكولار و ملي به هم بزند. شايد به همين علت است كه دولت كنوني حاكم در تركيه سكوت معني داري در قبال رويدادهاي آزربايجان جنوبي را اعمال مي كند . نزديكي و همكاري هاي دولتين ايران و تركيه شايد يك علت پنهان اين چنيني را نيز داشته باشد . اين شايد علت كم محلي يا بي توجهي دولت ها و مدياي غربي در قبال رويداد هاي آزربايجان جنوبي نيز باشد . در اين مورد در آينده بيشتر صحبت خواهيم كرد.

اورمولو تايماز زمستان 1389

پان ايرانيست ها به واژه دزدي رو آورده اند

فردی به نام دكتر البرز! در سایت آذر گشنسب مدتهاست كه فراخوان كرده تا به خیال خود همه كلماتی كه در ازربایجان از زبان من دراوردی اذری باقی مانده است را جمع كرده و ان را به عنوان شاهدی مبنی بر وجود زبانی به نام اذری در اذربایجان به مردم ارائه دهد اما تا این مدت نه تنها هیچ توفیقی كسب نكرده بلكه بیشتر كلماتی كه تا كنون جمع آوری شده است از زبان توركی وارد فارسی شده اند و ریشه كاملا توركی دارند .

كلماتی مانند چات , گورچین , بیزو, باغچه, طاقچه , اوز , الك , تخم, شخم , كرتی و.... را به عنوان كلماتی كه ریشه اریایی دارند معرفی كرده است.

استدلالهای انها هم به نوبه خود جالب است :

چات(ترك) بر گرفته از چاك فارسی
گورچین (كبوتر) برگرفته از گور + چین فارسی
بیزو (نوعی گاو) از كلمه wis-onto اریایی
اوز(خود) تركی برگرفته از كلمه( از) فارسی

در زیر بعضی از راههای تشخیص كلمات توركی كه در فارسی كاربرد دارند اورده شده است :
كلماتی كه به مه ختم میشوند مانند گزمه , ساچمه, دیشلمه , دولمه ,چكمه ,قابلمه , قیمه , سرمه, سورتمه , یورتمه , تخمه , كرشمه ,چمباتمه, تكمه (تیكمه تیكماق دوختن) ,و............

كلماتی كه به پسوند چی ختم میشوند مانند مانند سورچی, قیچی, قاچاقچی , جارچی, توپچی, یالانچی و......

كلماتی كه به چه یا جه ختم میشوند ( چه پسوند تصغیر در زبان توركی است مانند ك در فارسی) مانند تانریجه( تانری+جه الهه),بچه , گوجه(گوی" سبز" +جه) بوقچه(بوق " چمدان"+چه) طاقچه ,باغچه و.كوچه (كوی "روستا" +چه) غنچه (غونچا) سئرچه , تپانچه;یونجه

كلماتی كه به اق ختم میشوند مانند قاچاق , چلاق ,قالتاق, ییلاق ,قشلاق, الاق , یراق , چماق, قنداق ,باتلاق, چخماق سنجاق, بایراق (بیرق) ,چراق,( چیرماق یعنی سوسوكردن ) , سراغ (سوراق سوروماق یعنی پرس وجو كردن)

كلماتی كه به َك ختم میشوند مانند تشك , اوردك , الك , یدك ,ببك , كولاك ( كوللاماق یعنی مدفون كردن) بلوك ( ازبولماق به معنای بخش كردن),كمك

كلماتی دوقسمتی مانند ده ده , به به ,په په ,نه نه , قاغا(كاكا) , چیل چیل(به صورت چلچله وارد فارسی شده ) ,سلانه سلانه (ساللانا ساللانا)

كلماتی كه به ار ختم میشوند مانند چاپار , دمار(دامار) قاجار , سالار( از فعل سالماق برزمین زننده , پهلوان) , تومار, اچار, افشار

كلماتی كه به اج ختم میشوند مانند تاراج ,آماج , اوماج ,دیلماج , تیماج

فعلهایی مانند قاطی كردن , چلاندن , قرتاندن ,قردادن , قِر امدن , چاپیدن , چروكیدن , كیپ كردن , قاپیدن

ابزار الات جنگی واصطلاحات مانند توپ تپانچه تفنگ ماشه گلن گدن گلوله فشنگ و قشون وقپوز چاووش ( از چو به معنای خبر), باروت. اوردو

بسیاری از پرنده ها وجانوران مانند قرقی , بالابان , دورنا , طرلان , بلدرچین ,لاچین و بایقوش, قورباغه . مارال....

ابزارالات موسیقی مانند دهل (دوول به معنای كوبیدن) ,باغلما , تنبك.بالابان
عوارض طبیعی مانند , تپه , دره ,جلگه(چولگه به معنای صحرا) كویر(كو+یئر) ,لوت و....
ابزار الات غذاخوردن مانند , بشقاب ,چنگال, قاشق , قابلمه ,سفره ,قزقان ,ملاقه
نسبتهای فامیلی مانند , داداش , ابجی , قاین , دایی, نه نه ,اقا ,خانم , خان , بیگ
كلماتی مانند پالتو پالان پلاس از ازتركی گرفته شدهاند (پالتار در تركی به معنای پوشاك میباشد)
كلماتی كه به پسوند لی یا لو ختم میشوند مانند سوگلی,شاملو , دوقلو (دوغولماق زاییده شدن ).

منبع : آنا وطن آزربايجان

سئودالی اورمو- د. لطیف

اسن  یئلدن   خبر  توتوم  اوروم  احوال و  حالیندان

كی شور اولموش بتون ائللر او  سئوگلی خيالیندان

نسيم جننتین  خوشدور  دولور  شربت كيمی  جانا

آخير بال  چشمه لر  نهری  اوجا  داغلار  محالیندان

صفالی  خاطرات  اولموش  مثال  باده دير   عطرین

قلملر  هم  اوره ك سؤيلر   نگؤ ر  وصف  جمالیندان

خبرتوتدوم  اسن  يئلدن نشان بولدوم قيزيل گولدن

عجب  شور  ائله ير   بولبول   مئی ناب  وصالیندان

نشاط عشقی سن سورسان او ثبت اولدوخيالیمدا

نگؤر مسحور  اولوب  گؤزلر   او  زينتلی   كمالیندان

اگر ال  وئرمه یير وصلت کدردیر سانکی  بوحسرت

خبرسيز  قالماير  كؤنلوم  سورور هرگون   روالیندان

اوزوملو  باغلارين  بهری  کی  ثروتدير  او  درياچه ن

اسن يئللر و  هم داغلار كی سحر اولدو  جلالیندان

نگؤر   مشهور   عالم  دير   جمالین   بو   گؤزلليكلر

گؤزللرعشوه سی خوشدوركی لطف اولسا مجالیندان

لطيف جوشموش اگرعشقین نگورتوفان ائدیرکؤنلون

              او   سئودالی   وطن   بيلمیر  بو   گرداب  وبالیندان

سوختن در جهان سوم

از ميان اي - ميل هاي رسيده:

بعضي سوختن ها جوري هستند كه تو امروز ميسوزي، اما فردا دردش را حس ميكني.

داستان كيفيت زندگي و" رشد" آدمها در جاهايي كه "جهان سوم " ناميده ميشوند، مثل همين جور سوزش هاست ..

از هردوره كه ميگذري، ميسوزي و در دوره بعد دردش را ميفهمي ...

شادي ها و دغدغه هاي كودكي ما :

در همان گوشه دنيا كه "جهان سوم "ناميده ميشود، شادي هاي كودكي ما درجه سه است ، ولي دغدغه هاي ما جدي و درجه يك...
شادي كودكيمان اين است كه كلكسيون " پوست آدامس" جمع كنيم...
يا بگرديم و چرخ دوچرخه اي پيدا كنيم و با چوبي آن را برانيم...
توپ پلاستيكي دو پوسته اي داشته باشيم و با آجر، دروازه درست كنيم و دركوچه هاي خاكي فوتبال بازي كنيم...

اما دغدغه هايمان ترسناك تر بود...

اينكه نكند موشكي يا بمبي، فردا صبح را از تقويم زندگي ات خط بزند ... 
اينكه نكند "دفاعي مقدس"، منجر به مرگ نامقدس تو بشود يا تو را يتيم كند....
از ديفتري ميترسيديم...

از وبا......

از جنون گاوي ...

مدرسه، دغدغه ما بود...

خودكار بين انگشتان دستمان كه تلافي حرفهاي ديروز صاحبخانه به معلممان بود.....

تكليفهاي حجيم عيد ...

يا كتابهايي كه پنجاه سال بود بابا در آنها آب و انارمي‌داد....

شادي ها و دغدغه هاي نوجواني ما :

دوره اي كه ذاتا بحراني بود و بحران " جهان سوم" بودن هم به آن اضافه شده ...

در آين دوره، شاديهايمان جنس " ممنوعي" دارند...

اينكه موقتي عاشق شوي...

دوست داشتن را امتحان كني...

اينكه لبت را با لبي آشنا كني....

اما همه اين شادي ها را در ذهنمان برگزار ميكرديم...

در خيالمان عاشق ميشويم...همخوابه ميشويم...ميبوسيم....

كلا زندگي يك نفره اي داريم با فكري دو نفره ....

اين ميشد كه ياد بگيريم "جهان سومي" شادي كنيم..

به جاي اينكه دست در دست دخترك بگذاريم،او را....

با او قدم نزنيم و فقط دنبالش كنيم...

يا اينكه نگوييم "دوستت دارم" و بگوييم "امروز خانه خالي دارم"

در عوض دغدغه هايمان بازهم جدي هستند...

اينكه از امروز كه 15 سال داري، بايد مثل يك مرتاض روي كتابهاي ميخي مدرسه ات دراز بكشي و تا بيست و چهار سالگي همانجا بماني.....
بترسي از اين كه قرار است چند صفحه پر از سوالات "چهار گزينه اي " ، آينده تو ، شغل تو ، همسر تو و لقب تو را تعيين كند...

تو فقط سه ساعت براي همه اينها فرصت داري...

شادي ها و دغدغه هاي جواني ما:

شادي ها كمرنگ تر ميشود و دغدغه ها پررنگ تر...

شايد هم اين باشد كه شادي هايت هم، شكل دغدغه به خودشان ميگيرند..
مثلا شادي تو اين است كه روزي خانه و ماشين ميخري ...

اما رسيدن به اين شادي ها برايت دغدغه ميشود....

رسيدن به آنها براي تو هدف ميشود...

هدفي كه حتما بايد "جهان سومي" باشي كه آنرا داشته باشي ...

و هيج جاي ديگربراي كسي هدف نيستند...

بعضي از شادي هايت غير انساني مي‌شود...

با پول شهوتت را مي‌خري...

با گردي سفيد مست ميشوي نه با شراب...

با دود دغدغه هايت را كمرنگ‌تر ميكني و غبار آلود...

اگر جهان سومي باشي، استاندارد و مقياس هاي تمام اجزاي زندگي تو ، جهان سومي ميشود...

اينكه در سال چند بار لبخند ميزني....

در روز چند بار گريه ميكني...

راهي كه تو را به بهشت و جهنم مي‌رساند...

و حتي جنس خداي تو هم جهان سوميست .....

دراين دنياي عجيب، ديدن دست برهنه يك زن هم ميتواند براحتي تو را خطاكار كند وقلبت را به تپش وادارد....

در اين دنيا "سلام " به غريبه و بي دليل، نشانه ديوانگيست...

لبخند بي جاي زن هم دليل فاحشگي اوست ...

در اين جهان سوم ، كسي را نداري كه به تو بگويد چقدر مسواك و خميردندان، واكسن، بوسيدن، خنديدن، رقصيدن خوب هستند...

اينكه آينده خوب را خودت بايد رقم بزني و كسي قرار نيست براي اين كار به تو كمك بكند.....

اينكه هميشه جهان اول ، طاعون جهان سوم نيست ...

گاهي فكر ميكني که به سرزمين جهان اولي ها مهاجرت كني تا از جهان سومي بودن رها شوي...

اما ميفهمي كه با مهاجرتت شادي ها، دغدغه ها، جهانبيني، خدا و معيارهايت هم با تو سفر ميكنند.....

گاهي ميماني كه اين جهان سوم است كه كيفيت تو را تعيين ميكند يا اينكه "تو" جهان سوم را درست ميكنی .

قارا يانوار(30 دي 1368)

قارا يانوار و يا 20 يانوار فاجيعه سي - 1990-جي ايل، يانوارين 19-دان 20-نه کئچن گئجه سووئت اوردوسونون، ائرمني قولدور دسته لري ايله بيرگه آذربايجان خالقينا قارشي حياتا کئچيرديگي تئررور آکتي. آذربايجانين آزادليغي و اراضي بوتؤولوگو اوغروندا موباريزه تاريخينه قهرمانليق صحيفه سي کيمي داخيل اولموش 1990-جي ايلين 20 يانواريندا اؤلکه ميزه قارشي اراضي ايديعالاري ايره لي سورن ائرمنيستانين تجاووزکار حرکتلريندن و کئچميش س س ري (اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي ) رهبرليگي نين اونلارا هاوادارليغيندان هيددتلنن، باکي نين کوچه لرينه و مئيدانلارينا چيخاراق بونا اؤز قطعي اعتيراضيني بيلديرن گئنيش خالق کوتله لرينه قارشي سووئت اوردوسونون دؤيوش حيصه لري نين يئريديلمه سي آذربايجاندا ميثلي گؤرونمه ميش فاجيعه يه گتيريب چيخاردي. همين فاجيعه لي گونلرده اؤز اؤلکه سي نين، خالقي نين آزادليغيني، شرف و لياقتيني هر شئيدن اوجا توتان مرد وطن اؤولادلاري جانلاريندان کئچه رک شهيدليک زيروه سينه اوجالديلار. بؤيوک ايتکيلرله، گوناه سيز اينسانلارين قتلي ايله نتيجه لنن 20 يانوار فاجيعه سي ميخايل قورباچوو باشدا اولماقلا جينايتکار ايمپئرييا رهبرليگي نين آذربايجانا قارشي خيانتکار سيياستينه دؤزمه يه ن، اؤز آزادليغينا، موستقيل ليگينه جان آتان خالقيميزين هم ده موباريزليگيني، اَييل مزليگيني، مغرورلوغونو نوماييش ائتديردي. 1990-جي ايلين 20 يانواريندا کئچميش سووئت دؤولتي نين حرب ماشيني نين آذربايجان خالقينا قارشي حياتا کئچيرديگي قتل لر اينسانليغا قارشي تؤره ديلميش ان آغير جينايت لردن بيري کيمي بشر تاريخينده قارا صحيفه اولاراق قالاجاقدير. ميللي آزادليغي، اؤلکه سي نين اراضي بوتؤولوگو اوغروندا موباريزه يه قالخميش دينج اهالييه ديوان توتولماسي، کوتلوي تئررور نتيجه سينده يوزلرله گوناه سيز اينسانين قتله يئتيريلمه سي و يارالانماسي توتاليتار سووئت رئژيمي نين سوقوطو عرفه سينده اونون جينايتکار ماهيتيني بوتون دونيايا بير داها نوماييش ائتديردي 

حربي موداخيله

سووئت اوردوسونون بؤيوک کونتينگئنتي نين، خوصوصي تعييناتلي بؤلمه لرين و داخيلي قوشونلارين باکييا يئريديلمه سي خوصوصي غدارليق و گؤرونمه ميش وحشيليکله موشاييعت ائديلدي. کوممونيست ديکتاتوراسي چئكوسلوواکييايا، ماجاريستانا، افقانيستانا قارشي حياتا کئچيرديگي حربي موداخيله ني حتّي او زامانکي سووئت ايتتيفاقي نين موتتفيق رئسپوبليکالاريندان بيري اولان آذربايجاندا دا تکرارلاماقدان چکينمه دي. همين واخت آذربايجان قونشو ائرمنيستانين دا تجاووزونه معروض قالميشدي. بئله بير شراييطده سووئت رهبرليگي نينکي موناقيشه نين قارشيسيني آلماق اوچون قطعي تدبيرلر گؤرمه ميش، عکسينه، آذربايجانا يئريديلن اوردو حيصه لري نين ترکيبينه ستاوروپول، کراسنودار و روستوودان سفربرلييه آلينان ائرمني عسگر و ظابيتلري، سووئت حربي حيصه لرينده خيدمت ائدن ائرمنيلري، حتّي ائرمني کورسانتلاري دا داخيل ائتميشدي. باکييا يئريديلميش قوشون کونتينگئنتينه، - بعضي معلوماتا گؤره، اونون سايي 60 مين نفره چاتيردي، - " دويوش تاپشيريغيني " يئرينه يئتيرمک اوچون مؤحکم پسيكولوژي حاضيرليق کئچميشديلر: " سيزي باکييا روسلاري مودافيعه ائتمک اوچون گتيرميشلر، يئرلي اهالي اونلاري وحشيچه سينه محو ائدير؛ ائکسترئميستلر ساليان کازارمالاري نين (باکيدا اساس حربي قارنيزونون يئرلشديگي اراضي) اطرافينداکي ائولرين داملاريندا سنايپئرلر(مسلسل سنگين) يئرلشديرميشلر، تکجه بو اراضيده 110 آتش نؤقته سي وار؛ بينالار، منزيللر آذربايجان خالق جبهه سي نين ياراقليلاري ايله دولودور، اونلار سيزي گوجلو آوتومات-پولئميوت آتشينه توتاجاقلار " ( " شيت " تشکيلاتي موستقيل حربي ائکسپئرتلري نين حساباتيندان). ميخايل قورباچوو باشدا اولماقلا سووئت ايمپئريياسي نين رهبرليگي باکيدا " روس و ائرمني کارتيندان " مهارتله ايستيفاده ائتدي. گويا باکييا قوشون اونلاري، حربي قوللوقچولارين عاييله لريني قوروماق، " ميلتچي ائکسترئميستلر " طرفيندن حاکيميتين زوراکيليقلا اله کئچيريلمه سي نين قارشيسيني آلماق اوچون يئريديلميشدي. اصلينده ايسه بو آچيق ريياکارليق، آغ يالان ايدي. چونکي سووئت رهبرليگي نين " دليللري " حتّي حقيقته ياخين اولسايدي بئله، باکييا تپه دن-ديرناغادک سيلاهلانديريلميش قوشون گؤندرمه يه احتيياج يوخ ايدي. اونا گؤره کي، همين واخت بورادا داخيلي قوشونلارين 11،5 مين عسگري، مودافيعه نازيرليگينه تابئ اولان باکي قارنيزونونون چوخسايلي حربي حيصه لري، هاوا هوجوموندان مودافيعه قوووه لري وار ايدي. 4-جو اوردونون کوماندانليغي دا باکيدا يئرلشيردي. بوتون بونلارا باخماياراق، 1990-جي ايل يانوارين 19-دا ميخايل قورباچوو س س ري کونستيتوسيياسي نين 119-جو، آذربايجان س س ري کونستيتوسيياسي نين 71-جي مادده لريني کوبود شکيلده پوزاراق، يانوارين 20-دن باکيدا فؤوقلاده(فوق العاده) وضعيت ائلان ائديلمه سي حاقيندا فرمان ايمضالادي. س س ري مودافيعه نازيرليگي نين، دين و دتک-نين حاضيرلاييب حياتا کئچيرديگي " اودار " آدلي عملياتدا اساس رولو خوصوصي تعييناتلي " آلفا " و س س ري دتک-نين " آ " تخريبات قروپلاري اويناييردي. سووئت قوشونلاري نين تجاووزو نتيجه سينده باکيدا 134 مولکي وطنداش اؤلدورولموش، 600-دن چوخ آدام يارالانميشدي. اؤلدورولنلر آراسيندا بئش ميلتين نوماينده لري، 20-دن چوخ قادين، اوشاق وار ايدي. س س ري دتک-نين " آلفا " قروپو يانوارين 19-دا ساعات 19.27-ده آذربايجان تئلئويزيياسي نين ائنئرژي بلوکونو پارتلاتدي، رئسپوبليکادا تئلئويزييا وئريليشلري دايانديريلدي. گئجه ايسه قوشون فؤوقلاده وضعيت ائلان ائديلمه سيندن خبرسيز اولان شهره داخيل اولدو و اهالييه ديوان توتماغا باشلادي. قورباچووون فرماني قوووه يه ميننه دهک (20 يانوار، ساعات 00:00) آرتيق 9 نفر اؤلدورولموشدو. تانکلار و بتر-لر باکي کوچه لرينده قارشيلارينا چيخان هر شئيي ازير، حربچيلر هر ياني آمانسيز آتشه توتوردولار. اينسانلار نينکي کوچه لرده، حتّي آوتوبوسدا گئدرکن، اؤز منزيللرينده اوتوردوقلاري يئرده گول له لره توش گليرديلر. ياراليلاري آپارماغا گلن تجيلي يارديم ماشينلاريني و طيب ايشچيلريني ده آتشه توتوردولار. بير گون عرضينده باکيدا 137 نفر اؤلدورولدو، 700-دک اينسان يارالاندي، 800-دن چوخ آدام قانونسوز حبس ائديلدي. باکيدا فؤوقلاده وضعيتين ائلان اولونماسي حاقيندا معلومات ايسه اهالييه يالنيز يانوارين 20-ده سحر ساعات 7-ده رئسپوبليکا راديوسو ايله چاتديريلدي. حالبوکي، قورباچووون آذربايجانا اعزام ائتديگي يوکسک وضعيفه لي ائميسسارلار حياسيزجاسينا بيان ائديرديلر کي، باکيدا فؤوقلاده وضعيت ائلان اولونماياجاقدير. باخ، الي يوزلرله اينسانين قانينا باتميش، سونرالار نوبئل صولح موکافاتي آلميش ميخايل قورباچوو باشدا اولماقلا سووئت ايمپئريياسي رهبرليگي نين رذيل سيماسي بو ايدي... " قارا يانوار " اين ايندييه دهک اؤزونده ساخلاديغي سيرلر چوخدور. 100 جيلدليک ايستينطاق ماتئريالي نين 69 جيلدي باکيدان موسکوايا، کئچميش س س ري پروکورورلوغونا آپاريليب و بير داها گئري قايتاريلماييب. آذربايجان خالقي نين معروض قالديغي بو تجاووز ايندييه دهک بشريت علئيهينه جينايت کيمي بين الخالق موستويده لاييق اولدوغو تسنيفاتي آلماييب. بو حاديثه لره ائموسييا، کدر، ياخود موباريزليک سالنامه سي کيمي پافوسلو موناسيبتله برابر، بير قدر ده سويوققانلي اولوب، او حاديثه لرين گئرچک ماهيتيني دونيا بيرليگي نين، چئشيدلي بين الخالق تشکيلاتلارين اؤنونه قويماق باره ده دوشونمه لي، 20 يانوارا بين الخالق-حوقوقي قييمتين وئريلمه سينه چاليشماليييق.

قارا يانوار و مئديا

س س ري دتک-نين " آلفا " قروپو يانوارين 19-دا ساعات 19.27-ده آذربايجان تئلئويزيياسي نين ائنئرژي بلوکونو پارتلاتدي، رئسپوبليکادا تئلئويزييا وئريليشلري دايانديريلدي. مطبوعات سوسدورولدو. آذربايجان دونيادان تجريد ائديلدي. گئجه ايسه قوشون فؤوقلاده وضعيت ائلان ائديلمه سيندن خبرسيز اولان شهره داخيل اولدو و اهالييه ديوان توتماغا باشلادي. محض بو فاجيعه لي آنلاردا اوزاقلاردان " آزادليق راديوسونون " ، ميرزه خزرين عظمتلي سسي ميخايل قورباچووون اينفورماسييا بلوکاداسيني داغيتدي. شاعير و پوبليسيست ملاحت آغاجان قيزي بو آني اؤز خاطيره لرينده بئله تصوير ائدير: " ياخشي ياديمدادير 20 يانوار گئجه سي بوتون ياخينلاريميز بير اوتاغا ييغيشميشدي. بؤيوک اوتاق آداملا دولو اولسا دا هئچ کس دانيشميردي. قادينلار سسسيز آغلاييرديلار، کيشيلر باخيشلاري ايله يئري يارماق ايسته ييرديلر - يئره گيرمک اوچون! قارداشيم راديو دالغالاريني هيجانلا الک-ولک ائديردي. و راديودان ميرزه خزرين سسيني ائشيدنده، منه ائله گلدي کي، هامي نفه سيني اوددو، آما هامي ديريلدي. 20 يانوار گئجه سي - ميرزه خزرين سسي - مؤعجيزه ايدي! بلکه " آه، ناله دن " بوغولان هاوا – ميرزه خزرين سسي ايله هيچقيريردي! ميرزه خزر - 20 يانواردا اؤلمکده اولان آذربايجان خالقينا آللاهين بخش ائتديگي ايلاهي سسي ايله اوميد وئردي. بير گونده بير عصره برابر ايش گؤردو. او سس ميلتي مزاردان چيخارتدي. ديريلره شهيد اوغوللاري دفن ائتمک اوچون گوج وئردي. " آزادليق " اين 20 يانوارداکي ايلک وئريليشي هم آذربايجاندا، هم ده دونيانين هر يئرينده آذربايجانليلاري و ايجتيماعيتي اوياتدي. دونيا آذربايجانليلاري آياغا قالخدي. اعتيراضلار باشلادي. قورباچوو اؤز خلوتي باکي قانلي " سرگوزشتيني " سونا چاتديرا بيلمه دي. بو ضربه دن سارسيلان غضبلي کرملين رهبرليگي " آزادليق " راديوسوندان آبش هؤکومتينه رسمن شيکايت ائتدي .

"  شيت " تشکيلاتي ائکسپئرتلري نين حساباتيندان

* آداملاري خوصوصي غدارليقلا و ياخين مسافه دن گوللله ميشلر. مثلا، ي.مئيئروويچه 21، د.خانمممدووا 10-دان چوخ، ر.روستمووا 23 گول له وورولموشدور؛

 * خستخانالار، تجيلي يارديم ماشينلاري آتشه توتولموش، حکيملر اؤلدورولموشدور؛

 * آداملار سونگو-بيچاقلا قتله يئتيريلميشدير. اونلارين آراسيندا هر ايکي گؤزو توتولموش ب.يئفيمتسئو ده وار؛

 * " کالاشنيکوو " آوتوماتي نين آغيرليق مرکزي دييشن 5،45 چاپلي گول له لريندن ايستيفاده ائديلميشدير.

آذربايجان خالقينا قارشي سويقيريم

هلاک اولانلار آراسيندا يئتکينليک ياشينا چاتمايانلار، قادينلار، قوجالار، شيکستلر ده وار ايدي. قورباچووون و اطرافينداکيلارين " ميلتچي ائکسترئميستلر " آدلانديرديقلاري بونلار ايديمي؟ يانوارين 20-ده آرتيق بوتون دونيا باکيدا تؤره ديلميش دهشتلي قيرغيندان خبر توتدو. آما گؤرون، او واختکي سووئت ايمپئريياسي نين ايدئولوژي روپورو اولان " پراودا " قزئتي 22 يانوار تاريخلي نؤمره سينده نه يازيردي: " فؤوقلاده وضعيت ائلان ائديلمه سي اوچون گؤرولموش تدبيرلر نتيجه سينده گويا قادينلار و اوشاقلارين تلف اولماسي باره ده بياناتلار آشکار فيتنه کار كاراکتئر داشييير. بير داها تکرار ائتمک لازيمدير کي، بو، غرضلي يالاندير! اوندان مقصد اهاليني سووئت اوردوسونا و حوقوق موحافيظ ه اورقانلارينا قارشي قالديرماقدير " ... 20 يانوار و آذربايجان تاريخينده اوندان اولکي فاجيعه لي حاديثه لر ييرمي عصر بويو خالقيميزا قارشي يئريديلن دوشونولموش سيياستين نؤوبتي تظاهورو ايدي. آذربايجان خالقينا قارشي سويقيريمي، سووئت حاکيميتي ايللرينده آذربايجان اراضيلري نين تدريجن ايلحاق اولونماسي، نتيجه ده اؤلکه نين اراضيسي نين 125 000 کم²-دن 87 000 کم²-ادک آزالماسي، سووئت رهبرليگي نين هاوادارليغي ايله باشلايان داغليق قاراباغ حاديثه لري، آذربايجانليلارين ائرمنيستان اراضيسينده کي ازه لي تورپاقلاريندان قووولماسي بو سيياستين مرحله لريدير. 1990-جي ايلين يانوار قيرغيني نه قدر فاجيعه لي اولسا دا، آذربايجان خالقي نين ايراده سيني، ميللي آزادليق اوغروندا موباريزه عزميني قيرا بيلمه دي. همين مودهيش گئجه ده هلاک اولان وطن اوغوللاري آذربايجانين تاريخينه پارلاق صحيفه يازديلار، خالقين ميللي آزادليغي، موستقيلليگي اوچون يول آچديلار... 17 يانوار 1992 - عالي سووئتين ميللي شوراسي (1991-1992-جي ايللرده قانونوئريجي اورقان فونکسيياسيني يئرينه يئتيرن اورقان) 20 يانوارين " شهيدلر گونو " ائلان اولونماسي حاقيندا " قانون قبول ائديب. قانونا اساسن، يانوارين 20-سي اؤلکه اراضيسينده غئيري-ايش گونو ائلان اولونوب. 18 يانوار 1992 - عالي سووئتين ميللي شوراسيندا 1990-جي ايلين 20 يانوار حاديثه لري ايله باغلي ياراديلميش پارلامئنت کوميسسيياسي نين (سدر آکادئميک ميتد آبباسوو، موعاوين ويتسئ-سپيکئر تامئرلان قارايئو ايدي) حساباتي دينله نيليب. پارلامئنتين قبول ائتديگي قراردا 20 يانوار فاجيعه سي س س ري-نين عالي حاکيميت اورقانلاري نين آذربايجان خالقينا و اينسانليغا قارشي آغير جينايتي کيمي قييمتلنديريليردي. آذربايجان دؤولت موستقيلليگيني الده ائتديکدن سونراکي ايلک ايللرده باشلاري حاکيميت اوغروندا موباريزه يه قاريشميش رئسپوبليکا رهبرلري 20 يانوار قيرغينينا سياسي-حوقوقي قييمت وئريلمه سي و جينايتکارلارين موعين ائديلمه سي ايستيقامتينده مقصد يؤنلو ايش آپارماديلار. يالنيز 1994-جو ايلده قانلي يانوار حاديثه لرينه تام سياسي-حوقوقي قييمت وئريلدي، فاجيعه نين گوناهکارلاري نين آدلاري آچيق شکيلده بيان ائديلدي... باکينين ان يوکسک نؤقته لريندن بيرينده هر بير آذربايجانلي اوچون موقدس آند يئرينه چئوريلميش بير يئر وار. بو، 20 يانوار قوربانلارينين و ائرمنيستانين حربي تجاووزونه قارشي دؤيوشلرده هلاک اولانلارين دفن ائديلديگي شهيدلر خييابانيدير. هر ايل يانوارين 20-ده يوز مينلرله اينسان وطه نين آزادليغي و سووئرئنليگي اوغروندا جانلاريندان کئچميش آذربايجان اوغول و قيزلارينين عزيز خاطيره سيني احتيراملا ياد ائتمک اوچون بوراني زيارت ائدير. نسيللر دييشه جک، لاکين وطن اوغوللارينين خاطيره سي اورک لرده ابدي ياشاياجاقدير.